Kurzbauer woont in Amsterdam, maar groeide op in de Verenigde Staten. ‘Daar zeiden ze: in Europa ben je als muzikant veilig, want daar wordt kunst gesubsidieerd. Maar wait a minute, als er een rechts kabinet komt dan kan dat zo voorbij zijn.’ Dat realiseerde ze zich des te meer toen voormalig staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Halbe Zijlstra subsidies voor orkesten schrapte.

De muziek is een kleine wereld

De voorbeelden om haar heen stapelden zich in Amsterdam intussen op. ‘Een violiste die vijf jaar bij het Koninklijk Concertgebouworkest als freelancer had gespeeld, had opeens geen werk meer. Terwijl je na een aantal op elkaar volgende contracten volgens het Nederlandse arbeidsrecht een vast contract moet krijgen. Daarover heeft ze een rechtszaak aangespannen. Ik zei tegen haar dat als je tegen de grootste baas van het orkest ingaat je daarna niet meer aan werk komt. Het is een kleine wereld.’

Een opmerkelijk advies uit de mond van een jurist. Maar het komt ergens vandaan. ‘De muziekwereld werkt anders’, legt Kurzbauer uit. In totaal interviewde ze voor haar onderzoek 250 mensen in zowel de Verenigde Staten als in Nederland. Een terugkerend verhaal is dat muzikanten bereid zijn om voor bijna niks op te treden. ‘Ze treden op in de kerstvoorstelling voor een krentenbol. Ook als arbeidsvoorwaarden gebroken worden, gaan ze door. Het werk is hun passie. Evert Verhulp, een van mijn promotoren, zegt dan: “Dat is niet volgens het boekje”. Het is juridisch ook niet juist, maar dat is het echte verhaal in de echte wereld.’

Jonge versus oudere muzikanten

Er worden wel pogingen gedaan om verandering tot stand te brengen. Fair practice wetgeving stelt bijvoorbeeld als eis dat freelancers hetzelfde moeten verdienen als mensen met een contract. ‘Maar als er weinig geld is, werken ze samen met talentvolle pre-professionals. In plaats van freelancers van 40 jaar oud, huren ze een jonge muzikant in van de academie die gratis of voor heel weinig speelt. Dat is een probleem. Bij dans heb je zulke leeftijdsproblematiek niet, want iemand van 40 jaar danst niet meer op hoog niveau. In een recente reeks van het Nederlandse Kamerorkest was een grote meerderheid van de freelance strijkers heel jong. Toppers. Maar de freelancers van 40 en 50 zitten thuis.’

Gaat dat ten koste van de kwaliteit van een orkest? ‘Dat durf ik niet te zeggen. Jonge spelers brengen ook wat. Een orkest is een collectief dat samenwerkt. Technische speelkwaliteit telt mee, net zo goed als collegialiteit. Ik denk dat je niet alleen kersverse collega’s moet hebben, maar een mengelmoes van jonge spelers en ervaren oudere spelers.’

De gevolgen van het geldtekort zijn voor het publiek vaak niet zichtbaar. ‘Je gaat naar de opera en ziet de beste voorstelling van je leven. Ik vergelijk het met eten bestellen via Uber: je pizza komt gewoon, maar de mensen die voor dat bedrijf werken hebben vaak te maken met discutabele arbeidsomstandigheden.’ Genoeg reden voor Kurzbauer om zich sterk te blijven maken voor kunstenaars. ‘Ik ga door met mijn pleidooi. Het is nu veel erger voor muzikanten dankzij de bizarre verkiezingsuitslag, waardoor we politiek gezien nog meer naar rechts opschuiven. Nu wil ik dit onderwerp meer dan ooit op de agenda zetten.’