Waarom moeten we de manier waarop we waarderen veranderen?

‘Omdat we op dit moment niet waarderen wat we willen waarderen. Het probleem is dat er een mismatch is tussen de economische waarde en de waarden van een groot deel van de samenleving. Dat zag je tijdens de pandemie goed. Medewerkers in de gezondheidszorg worden structureel onderbetaald, maar hun werk was zo belangrijk dat mensen hun dankbaarheid wilden uiten door voor ze te klappen en liedjes te zingen. Ze zeiden "Bedankt. Het is zo waardevol wat jullie doen." En toch vertaalt zich dat niet naar hun salaris.’

Je stelt dat een andere manier van waarderen ook kan leiden tot meer milieurechtvaardigheid. Hoe zit dat?

‘De manier waarop we dingen waarderen ligt aan de basis van veel ecologische problemen: als de economische waarde van het kappen van een regenwoud hoog is, zal dat leiden tot de ontbossing van grote gebieden - ook al weet iedereen dat dit verwoestende gevolgen zal hebben op lokale en mondiale schaal. De huidige economische prikkels zijn niet genoeg om het tij te keren. Ik wil andere manieren onderzoeken om naar economische waarden te kijken, los van de prijsmechanismen en los van wat iemand bereid is voor iets te betalen.’

Hoe pak je het onderzoek naar zo'n groot onderwerp aan?

‘Het is een enorm onderwerp. Om inspiratie op te doen voor ons huidige systeem kijk ik naar 20 grassrootorganisaties die experimenteren met verschillende manieren van waarderen. Dit zijn de zogenaamde "Decentralizes Autonomous Organizations" (DAO's), die blockchaintechnologie gebruiken voor het bedenken van nieuwe waarderingssystemen. Ze werken met door de gemeenschap gegenereerde “tokens”, die ze in staat stellen om sociale waarden, of wat de mensen in deze gemeenschap ook belangrijk vinden, te koppelen aan economische waarde. Als daar iets interessants gebeurt dat de samenleving als geheel zou kunnen helpen, waarom zouden we daar dan geen gebruik van maken?’

Hoe zien zulke experimenten eruit?

‘Een voorbeeld is de "Dada Dao". Dit kunstenaarscollectief bedacht een nieuwe manier om winsten en verworvenheden te herverdelen in wat zij de "onzichtbare economie" noemen. Ze verdelen geld dat ze collectief bezitten op een manier die losgekoppeld is van het individuele succes van kunstenaars. Dit erkent de verschillende bijdragen van elk individu aan het collectief, wat leidt tot een eerlijkere verdeling van beloningen voor alle leden van de gemeenschap. Het idee is: er is veel werk nodig om een gemeenschap op te bouwen, maar het is niet altijd zichtbare arbeid. Ze belonen het onzichtbare omdat dit het beste de waarden van hun gemeenschap weerspiegelt.’

Zouden we dan binnenkort allemaal beloond kunnen worden voor “onzichtbaar werk”?

‘Ik ga kijken naar wat werkt en wat niet werkt in deze experimentele organisaties. Soms ziet een idee er geweldig uit en blijkt het in de praktijk toch niet te werken. Maar deze organisaties zijn juist interessant omdat ze zo experimenteel zijn. Zodra je denkt dat je iets al weet, gooi je het potentieel voor verbetering overboord.’

Hoe kan wet- en regelgeving daarbij helpen?

‘Ik kijk niet alleen naar wat werkt in deze experimenten, maar ook naar welke juridische concepten die veranderingen mogelijk kunnen maken. Er zit een enorme juridische component in dit verhaal: je kunt een huis alleen verkopen omdat er wetten zijn die bepalen dat het jouw huis is om te verkopen. Verschillende manieren van waarderen gaan hand in hand met verschillende visies op wet- en regelgeving. De DAO's zijn echter heel erg "doe het zelf"-organisaties. Blockchain zegt in feite "we hebben geen wet of goedkeuring van banken nodig, want we hebben ons eigen systeem gecreëerd".

Heb je dan echt wetten nodig om de manier waarop we dingen waarderen te veranderen?

‘Uiteindelijk zul je op grotere schaal met de wet te maken krijgen. Dat is geen slechte zaak. Voor wetten is met bloed en tranen gevochten en ze hebben veel nuttige progressieve componenten. Maar andere onderdelen van de wet maken het moeilijk om lage lonen voor zorgmedewerkers te veranderen of om ontbossing te stoppen. Er is dus ruimte voor verbetering.’