‘Van jongs af aan is dat zaadje geplant,’ vertelt Fatimazhra Belhirch over haar maatschappelijke betrokkenheid. Al in haar jeugd is ze bezig met gelijkheid en kijkt ze alle actualiteitenprogramma’s over Nederlandse en internationale politiek. Ze discussieert met haar vader over de samenleving, mensenrechtenkwesties en emancipatie. ‘Met daarbij altijd het besef: je kunt er wél wat aan doen,’ zegt Fatimazhra. ‘Je bent niet het slachtoffer.’ Politiek noemt ze een van de middelen om iets te kunnen veranderen. ‘Dat vond mijn vader belangrijk om mee te geven en daar had ik oren naar.’

Op het atheneum overweegt Fatimazhra studies als medicijnen en economie. Totdat ze naar de film A Few Good Men gaat. ‘Dat ging echt over juridisch onrecht. Het was een wake-up call. Het voelde goed om met rechten voor iets te kiezen waar ik altijd al mee bezig was.’

Maatschappelijke impact

Fatimazhra volgt haar rechtenstudie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. De zakelijke, bedrijfsjuridische kant en het privaatrecht interesseren haar het meest. Ze leert hoe ze moet analyseren, argumenteren en onderhandelen, doet mee aan internationale pleitwedstrijden en krijgt internationale ervaring door in Frankrijk en Japan te studeren. In Rotterdam gaat ze in de studentenpolitiek, waar ze haar leiderschapskwaliteiten ontwikkelt. ‘Ik vond dat zaken anders moesten. Nu kon ik iets betekenen en een verschil maken in plaats van aan de zijlijn blijven,’ zegt ze.

Na het behalen van haar master gaat Fatimazhra bij een groot advocatenkantoor aan de slag. ‘Maar ik had eigenlijk nooit die ambitie’, vertelt ze. ‘Toen ik rechten ging studeren, dacht ik: ik ga hierna iets internationaals doen. Bij een multinational, misschien internationale arbitrage. Toen kwam de advocatuur op mijn pad. Maar het ging knagen: is dit het wel?’ Ze gaat in Londen werken, maar realiseert zich dat ze maatschappelijke impact wil hebben. ‘De VN is dan een interessante werkgever waarbij je je idealen kwijt kunt. Maar wil je meer internationaal-rechterlijk bezig zijn, dan heb je een andere basis nodig.’ Fatimazhra gaat op zoek naar een geschikte master, in eerste instantie in het buitenland. ‘Tot iemand me vertelde dat je ook gewoon naar Amsterdam kunt, naar de UvA,’ vertelt ze lachend. ‘Ik heb voor International and European Law gekozen, vooral vanwege de vakken die gegeven werden. Zoals International Humanitarian Law, Human Rights Law en vluchtelingen in noord en zuid.’

‘Wat me heel erg is bijgebleven, is dat er relatief veel vrouwelijke docenten en hoogleraren bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de UvA werken. Ook hoe zij doceren en hoe gepassioneerd zij zijn, viel me op. Kiki Bröllman, Cindy Horst, Erika de Wet: vrouwen die dit met passie doen.’ Fatimazhra vindt dat er in de academische wereld nog steeds te weinig vrouwen zijn. ‘Het is wel verbeterd, maar er kunnen nog best stappen gemaakt worden.’

Het belang van de mens voorop

Tijdens haar master leert Fatimazhra over moreel leiderschap. ‘Internationaal recht is vaak erg politiek. Dan is het moreel leiderschap van bijvoorbeeld politieke leiders belangrijk. Docenten en hoogleraren gaven ons mee dat je hierin verantwoordelijkheid moet nemen. Dus beslissingen moet nemen die misschien niet goed zijn voor jou, maar wel voor het grotere geheel.’ In het internationaal recht is dat niet altijd even gemakkelijk, legt ze uit. ‘We zien verschillende internationale zaken die niet goed gaan. We hebben nu het voorbeeld van Afghanistan. Je ziet dat politieke wil uiteindelijk belangrijker is dan het internationaal recht. En dat is natuurlijk frustrerend. Wat zo’n studie meegeeft, is dat je dat moet beseffen. Je moet naar jezelf kijken.’

Binnenlandse politiek en economische belangen spelen vaak een grote rol bij beslissingen, vertelt Fatimazhra. ‘Aan Jemen wordt relatief gezien weinig aandacht besteed en er wordt ook weinig verantwoordelijkheid genomen, terwijl daar nu een humanitaire ramp plaatsvindt. Gelukkig zijn er wel organisaties die zich voor Jemen inzetten, maar om werkelijk verschil te maken, moeten de leiders actie ondernemen. Maar dan spelen er conflicterende belangen: economische, geopolitieke en humanitaire. Maar als je ziet dat er mensen sterven, dan denk ik: nu moeten we écht het humanitaire belang vooropstellen.’

Symboolpolitiek

‘Als leider zou je jezelf niet voorop moeten stellen. Als je een verschil wilt maken in de samenleving, moet je zelf het goede voorbeeld geven. Moreel leiderschap is hierbij belangrijk. Het gaat om je moreel kompas. Die leidt jou de weg, laat de daadwerkelijke betrokkenheid en intenties zien en zorgt voor visie en meer draagvlak. Nederland is een mooi land en we mogen blij zijn met hoe het gaat, maar ook hier is verandering en verbetering nodig.’ Volgens Fatimazhra raken groepen verder van elkaar verwijderd. Hier ligt een rol voor ons kabinet en onze politiek leiders, vindt ze. ‘Als je telkens bepaalde groepen harder aanpakt en andere groepen milder of niet, veroorzaak je verwijdering. Wil je oprecht dat we meer samen gaan leven en wil je bijvoorbeeld integratievraagstukken en kansenongelijkheid oplossen? Dan moet je zelf het goede voorbeeld geven. Zorg dat je datgene wat je zegt ook daadwerkelijk meent, niet dat je het alleen maar doet vanwege bijvoorbeeld de Black Lives Matter-demonstraties. Enkel een paar mensen met een andere achtergrond en meer vrouwen op de kieslijst zetten, is eigenlijk symboolpolitiek.’ Fatimazhra ziet symboolpolitiek zowel binnen het bedrijfsleven als bij het rijk. ‘Daar zie je dat er nu allerlei coördinatoren op het gebied van diversiteit en inclusie worden aangesteld. Het gaat erom dat de top daadwerkelijk die verandering wil en erachter staat. Ik heb een aantal veranderprocessen begeleid. Als je naar gedragswetenschap kijkt, zie je dat je gedrag niet zomaar één op één kunt veranderen. Daar is wil voor nodig. Een van de belangrijkste aspecten is: zet het op papier. Maak afspraken met de top van het bedrijfsleven, maar ook binnen het rijk, om meer te doen aan diversiteit. Als je afspraken maakt, moeten mensen zich daaraan houden en kunnen ze erop afgerekend worden. Maar ze moeten ook het gedrag tonen dat erbij hoort. Dan zie je dat dat wordt overgenomen door de rest van de organisatie.’

In de besturen en in het toezichthouderschap waarin Fatimazhra zit, ziet ze dat bestuurders, toezichthouders en raden van commissarissen vaak wit zijn, van een bepaalde leeftijd en ‘zichzelf’ kiezen. Ze bieden een witte man met minder goede papieren meer kansen dan een vrouw die ook nog eens een kleurtje heeft. ‘Omdat ze minder van zichzelf daarin terugzien. Of ze kiezen voor de zekerheid iemand met meer ervaring, terwijl ze net zo goed een risico kunnen nemen met iemand anders die het ook in zich heeft.’ Er is net een wet aangenomen door de Eerste Kamer om meer vrouwen en diversiteit in besturen en in commissariaten te krijgen. Dat noemt ze een goede eerste stap. ‘Je hebt meer dan alleen een wet nodig, je hebt ook de wil nodig om dat uit te werken. Hier spelen headhunters een rol. Ik heb veel ervaring met headhunters en er zitten hele goede bij. Maar laatst bij een opdracht kwam er weer hetzelfde uit. Toen stelde ik de vraag of er geen vrouwen waren, mensen met een bi-culturele achtergrond, jongeren. Die kon het bureau niet vinden, maar dat is onzin. Dan zoeken ze niet goed. Ze zijn er wél.’

Kleur bekennen

Fatimazhra heeft de hoop dat het beter gaat, maar er moeten wel stappen worden gezet. ‘Met de hype die je dagelijks in de krant terugziet over diversiteit en inclusiviteit red je het niet. Je hebt een veranderd landschap nodig van de top van Nederland. Ik zie dat er elke keer weer dezelfde soort personen worden neergezet. Dan denk ik: daar herkennen mensen zich niet in. Bepaalde partijen zullen hard blijven in hun retoriek, maar de rest zal kleur moeten bekennen en niet alleen maar als het politiek of carrièretechnisch goed uitkomt.’

Over haar eigen toekomst is Fatimazhra duidelijk. ‘Ik wil ergens voor staan en verschil maken, bijvoorbeeld als leider van een maatschappelijke organisatie. En wellicht in de toekomst in de politiek. Voor mij is het belangrijk dat je je kernwaarden blijft naleven. Ik zal altijd kritisch blijven kijken naar onze samenleving en daarbuiten en issues ook aankaarten. Ik hoop echt dat we met zijn allen de positieve kant opgaan.’