‘Het is echt prachtig’, aldus UvA socioloog Bo Paulle, die de evaluatie van het programma coördineert. ‘Dit is wat het programma moet doen: leerlingen die door omstandigheden de kans niet krijgen om op hun kunnen te presteren, die kans wel bieden. Er is sinds de coronacrisis veel aandacht voor de al langer bekende kansenongelijkheid in het onderwijs. Dit programma is al jaren een van de weinige, op (internationale) bewijzen gebaseerde interventies dat kansenongelijkheid effectief kan bestrijden.’  

Wat houdt het programma precies in?

In de van origine Amerikaanse aanpak High Dosage Tutoring (HDT), oefenen geselecteerde leerlingen in vaste groepjes van twee onder begeleiding van een vaste tutor een lesuur lang elke dag met rekenen onder schooltijd. Daarnaast hebben de tutors wekelijks telefonisch contact met de ouders en is er een nauwe samenwerking met de school. Het programma geeft op deze wijze niet alleen extra rekenbegeleiding, maar werkt ook aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind en dient als een verlengstuk van de school. 

Het programma kan steunen op bewezen resultaten in zowel Amerika als Nederland, specifiek in het voortgezet onderwijs in Amsterdam. ‘Verder wordt het programma voortdurend verbeterd door een uitwisseling van  inzichten door de betrokkenen en door ons onderzoek naar de dagelijkse praktijk en effectiviteit’, vertelt Paulle. ‘Dit is een heel belangrijk aspect: de duurzame samenwerking tussen The Bridge die het programma met hoge kwaliteit implementeert en de UvA die het programma kwantitatief en kwalitatief evalueert. Zo kunnen we aantonen dat Bridge High Dosage Tutoring qua effecten werkt en kunnen we inzichten verkrijgen in wat de werkzame elementen daadwerkelijk  zijn.’ 

100 bovenbouwleerlingen doen mee in Haarlem

In Haarlem doen sinds januari 2018, verspreid over vijf basisscholen in Schalkwijk en Haarlem-Oost, 100 bovenbouwleerlingen met een rekenachterstand aan het programma mee. De selectie vond plaats op basis van de Cito-toets score voor rekenen/wiskunde aan het einde van groep 6 (E6). De leerlingen die in aanmerking kwamen, moesten een IV of V score (dwz de laagste 40%) hebben . 

De interventie in Haarlem is ontstaan uit een nauwe samenwerking tussen de gemeente Haarlem, Samenwerkingsverband Passend-Onderwijs Zuid-Kennemerland, de deelnemende schoolbesturen, de Gelijke Kansen Alliantie (Ministerie van OCW), Stichting The Bridge Learning Interventions en de Universiteit van Amsterdam. Het evaluatieonderzoek werd financieel gesteund door het Ministerie van OCW, NordForsk en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). 

Een forse en meetbare groei

Het onderzoek betreft een cohortonderzoek: de 2 treatmentcohorten met tutorleerlingen (T1 en T2) zijn vergeleken met leerlingen (controlecohorten C1, C2 en C3) uit dezelfde niveaugroepen en op dezelfde scholen (de drie jaren voordat Bridge HDT op deze scholen werd geïmplementeerd).

'Op basis van de relatief stabiele, min of meer “horizontale” ontwikkelingen van de controlecohorten is het aannemelijk dat de treatmentcohorten die meededen aan het programma zich zonder Bridge HDT ook relatief stabiel en min of meer "horizontaal" zouden hebben doorontwikkeld in de fase M7 (begin van de interventie) tot en met M8 (eind van de interventie)’, legt Paulle uit. ‘Het is dus aannemelijk dat de sterk oplopende scores die we zien in de treatmentcohorten zijn toe te schrijven aan Bridge HDT.'

'De treatmentcohorten maken ten opzichte van een “horizontale” en dus “normale” ontwikkeling een duidelijke inhaalslag. Deze inhaalslag correspondeert met een reductie van gemiddeld 40% van de kloof ten opzichte van het landelijk Cito-gemiddelde. Dit is voor onderwijsinterventies een forse effectgrootte.’ 

‘In bovenstaande staafdiagrammen is onder andere te zien dat in de treatment cohorten (Cohort T1 en T2) 70-80% van de leerlingen voor de interventie (M7) wat betreft rekenen op een traject zaten lager dan uitstroomniveau VMBO-gemengd/theoretisch (in rood). Na deelname aan Bridge HDT (M8) is dit percentage leerlingen gedaald naar ongeveer 40%. Bij de controle cohorten (Cohort C1, C2 en C3),  is geen vergelijkbare verschuiving waarneembaar.’ 

‘Na 2 jaar Bridge HDT in Haarlem zien we dus een forse en meetbare groei en kunnen we concluderen dat de doelstellingen van de samenwerkingspartners grotendeels zijn behaald’, concludeert Paulle.

‘Tutorleerlingen gaan door Bridge HDT flink vooruit in hun rekenvaardigheden en uitstroomniveaus. Het fijnmazige kwalitatieve deel van ons onderzoek maakt plausibel dat hun sociaal-emotionele vaardigheden en welzijn ook verhoogd worden. Daarnaast is het oudercontact hoog, zijn scholen tevreden met de kwaliteit van het programma en lijkt de methode positief bij te dragen aan het hoger middelbare schooladvies. Het is dus niet te laat voor deze leerlingen om te groeien.’  

Hoe dit succes te verklaren?

‘Dat is altijd lastig’, begint Paulle, ‘want het hoeft niet precies hetzelfde mechanisme te zijn dat bij elk kind werkt. Het ene kind kan bijvoorbeeld een angst voor rekenen hebben, het andere kind kan moeite hebben zich lang te concentreren. Je kunt 10 actieve ingrediënten hebben, die verschillend uitwerken. Een goede uitvoering van de methodiek en structuur is essentieel. Maar misschien nog meer is de persoonlijke relatie tussen de tutor en het kind een belangrijk en onderscheidend fundament, net als dat het programma een verlengstuk van de school is.'

'Er worden duurzame relaties opgebouwd, in kleine groepen met veel aandacht voor de sociaal-emotionele omstandigheden van de leerling en ook van hun ouders. De tutoren krijgen echt tijd om met volle aandacht de leerling vooruit te helpen.’

De rol van de onderzoeker     

‘Mijn rol is om met een team van getalenteerde onderzoekers  - onder andere met veel expertise op het gebied van kwantitatief onderzoek -  alle facetten van het programma te evalueren. We doen dit van start tot einde. Het gaat om een nauwe samenwerking tussen praktijk en wetenschap, waarbij voortdurend bevindingen en aanpassingen worden bediscussieerd. Ook de Gemeente en het samenwerkingsverband zijn bijvoorbeeld nauw betrokken, er is sprake van een collectief leerproces.’

‘Als onderzoekers laten wij zien wat de effecten van het programma zijn. Er zijn kinderen die grotere en minder grote sprongen vooruit maken. Vanuit onze analyse kunnen we laten zien wat de algemene vooruitgang is, en die is dus indrukwekkend.’

‘Daarnaast ben ik ook persoonlijk iedere keer enorm geïnspireerd door de inzet en het werk van het schoolpersoneel en het team van The Bridge. Ik heb zelf voor de klas gestaan, in de Bronx en Bijlmer. Ik heb aan den lijve ondervonden wat een sociale omgeving, waarin sprake is van structurele achterstand, met leerlingen en onderwijzers kan doen.'

Hoe nu verder?

‘Het programma zoals het nu is opgebouwd is effectief, maar ook erg intensief en daardoor kostbaar. We onderzoeken daarom of er ook een kostenefficiëntere en effectieve variant van Bridge HDT ontwikkeld kan worden. Voor het basisonderwijs zijn hier nog geen modellen voor, wel testen we momenteel met steun van de Gemeente Amsterdam op middelbare scholen in Amsterdam Nieuw-West en Noord een half doseringsmodel, waarbij de leerlingen gemiddeld 2,5 dag per week Bridge HDT krijgen in een 1-op-2 setting.’

‘Onder andere op basis van de onderzoeksresultaten van de eerste twee jaar in Haarlem is er ook een ‘go’ gekomen voor het project in Haarlem met een verlenging voor een vierde loopjaar. Een van de aanbevelingen van het onderzoeksteam is om rustig de tijd te nemen om een goed doordacht plan met verschillende scenario’s voor loopjaar 5 en daarna te schetsen. Dit plan omvat scenario’s voor het opzetten en onderzoeken van nieuwe Bridge HDT modellen, net als de voorwaarden en capaciteiten die nodig zijn om een goed kwalitatief programma en hieraan gekoppeld onderzoek neer te zetten.’