Dagboetes

Boetes staan meestal vast. Een snelheidsovertreding kost een x-aantal euro's, net als een parkeerboete. Dagboetes werken anders: ze zijn gebaseerd op de rijkdom of het inkomen van de overtreder. ‘Ze worden dagboetes genoemd omdat je een bepaald aantal dagen van je inkomen kwijt bent aan je overtreding. Rijke overtreders betalen dus hogere boetes dan mensen met minder geld’, zegt Dari-Mattiacci.

Waarom zouden we dagboetes moeten overwegen?

‘Een belangrijk argument voor dagboetes is dat het oneerlijk en inefficiënt is om iedereen dezelfde boete te laten betalen. Rijke mensen hebben misschien niet zoveel last van een vaste boete en kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om te hard te rijden op de snelweg. Maar als auto's met heel verschillende snelheden op de snelweg rijden, is de kans op ongelukken groter. Als de rijken het recht kunnen kopen om te hard te rijden, vergroten ze ook de kans op ongelukken voor anderen. Je zult de rijken op een andere manier moeten beboeten om dat te voorkomen. Mensen met meer geld zouden niet het recht moeten hebben om schade te veroorzaken, omdat ze boetes makkelijk kunnen betalen.’

Is het niet oneerlijk om mensen naast hun overtreding ook nog te straffen voor hun rijkdom?

‘Dit is een veelgehoord argument: je wordt gestraft omdat je rijk bent. Een miljonair betaalt misschien 100 duizend euro voor een snelheidsovertreding in Helsinki. Dat lijkt misschien oneerlijk. Maar we moeten ook rekening houden met het effect dat de boete heeft op de overtreder. Heel arme mensen kunnen veel meer ongemak ervaren door kleine boetes. Als je een krap budget hebt, kan zelfs een bekeuring van 20 euro je maandelijkse uitgaven volledig in de war sturen. Die grens ligt voor rijkere mensen weer ergens anders.’

Is het een goed idee om in alle landen dagboetes in te voeren?

‘Nee. Als er niet veel ongelijkheid is, zijn dagboetes niet erg nuttig. Toch waren Scandinavische landen de eerste die dagboetes invoerden - ook al scoren ze relatief goed op gelijkheid. Ze hebben wel efficiënte belastingsystemen en dat is een belangrijke vereiste om dagboetes succesvol in te voeren. Je moet de rijkdom van een overtreder kunnen inschatten om te bepalen hoe hoog de boete moet zijn, zonder er al te veel tijd en geld aan te besteden. Helaas hebben samenlevingen die erg ongelijk zijn meestal ook inefficiënte belastingsystemen. In een slecht geregeld belastingsysteem zullen belastingontduikers ook makkelijker hoge boetes kunnen vermijden. Het is over het algemeen waarschijnlijker dat rijke mensen belastingen ontwijken dan arme mensen. Dat maakt het gebruik van dagboetes in deze omstandigheden geen goed idee.’

Zijn dagboetes  dan niet perfect passen voor de Verenigde Staten, omdat daar de ongelijkheid relatief groot is en het belastingstelsel streng?

'Dat zou je denken. Maar we ontdekten dat common law landen, zoals de VS, Australië en het Verenigd Koninkrijk, geen dagboetes gebruiken. De dominante ideologie in landen waarvan de wetten historisch gebaseerd zijn op de common law is dat straffen streng moeten zijn. Als je in de VS de belastingwet overtreedt, ga je direct naar de gevangenis. Er is ook een groot geloof in het idee dat als je hard werkt, je slaagt. Dit meritocratische ideaal is een veelgebruikte rechtvaardiging voor ongelijkheid. Er is gewoon geen grote wens in deze landen om rijkdom meer te herverdelen door middel van bijvoorbeeld dagboetes.’