Een gevangenisstraf wordt vaak gezien als de zwaarste straf, terwijl dat volgens Noorda niet altijd zo is. Ze pleit voor een bredere definitie van gevangenschap waarbij vooral naar de impact van een straf wordt gekeken. ‘Iets als een enkelband dragen zou veel minder ingrijpend zijn, want dan kun je nog meedoen in de samenleving. Maar die grens kun je niet zo stellig trekken.’ 

Wat is volgens jou gevangenschap? 

‘Vrijheid kan op verschillende manieren beperkt worden en in verschillende mate. Ik kijk naar de impact van gevangenschap: kan iemand zijn vrienden en familie nog zien? Is er bewegingsvrijheid en kun je bijvoorbeeld nog werken? Die vrijheden kunnen zowel in als buiten de gevangenschap aangetast worden. Een straatverbod kan bijvoorbeeld betekenen dat je bepaalde mensen niet meer kunt zien en het afnemen van je rijbewijs kan als gevolg hebben dat je je baan moet opzeggen. Zulke vormen van vrijheidsbeperking zie ik als exprisonment; de nieuwe term die ik geïntroduceerd heb. Gevangenschap vindt niet alleen plaats achter tralies, maar ook op straat en in huis.’

Waarom is het belangrijk om de definitie van gevangenschap op te rekken? 

‘Het is belangrijk omdat je dan praat over een ander concept én juridisch kader. Als je kijkt naar het monitoren van werknemers wordt dat hooguit gezien als een inbreuk op de privacy, maar als je het ziet als iets dat ook te maken heeft met het beperken van vrijheid heeft dat andere juridische consequenties. Ik heb hierover geschreven met Jeevan Hariharan (Queen Mary University of London).

In welke zin is het monitoren van werknemers een vorm van gevangenschap? 

‘Monitoring kan de vrijheid van mensen beperken. Dat kan best ver gaan. Teleperformance, een van de grootste call center companies ter wereld, maakt bijvoorbeeld gebruik van digitaal monitoren. Thuiswerkers worden heel nauwlettend in de gaten gehouden. Er zijn webcams met gezichtsherkenning, locaties worden gecontroleerd, de activiteit op je toetsenbord wordt bijgehouden en je mag in je eigen huis niet naar de wc zonder daar toestemming voor te vragen – en als je dat wel doet, wordt je manager daarvan op de hoogte gesteld. Dit soort systemen kunnen heel beperkend werken. Je kunt dat zelfs vergelijken met een bepaalde vorm van gevangenschap. Als dit soort systemen te ver gaan, kun je stellen dat iemand voor bepaalde tijd aan zijn bureau zit vastgeketend.’

Waar moet het concept exprisonment wat jou betreft toe leiden? 

‘Het concept exprisonment is inmiddels overgenomen in filosofische en juridische literatuur, onder andere op het gebied van strafrecht, arbeidsrecht en mensenrechten. Het laat zien dat gevangenschap plaats kan vinden buiten de gevangenis, maar ook dat je gevangen kunt zijn tot een bepaalde mate en dat er geen categorisch verschil is tussen gevangenschap en andere maatregelen. Mijn eerste doel is het aanzetten tot nadenken over gevangenschap. We moeten goed kijken naar vrijheidsbeperking die plaatsvindt op straat en in huis, zeker met de nieuwe technologie. In Nederland wordt, vooral sinds de pandemie, bijvoorbeeld veel gebruikgemaakt van webcams voor het controleren van thuiswerkende werknemers. Het argument is: je hebt toch niks te verbergen? Maar dat gaat niet op als je het naast een privacy beperking ook ziet als een vorm van gevangenschap.’