'Na een tijdje had ik wel door dat wat ik zeg ook gewoon klopt. Ik durf nu met overtuiging met deze advocatenkantoren te praten. Ook al ben ik nog maar een rechtenstudent. Dat was wel heel leuk. Dat ik me ook echt zelfverzekerder voelde worden.’

Aan het woord is een student in de Amsterdam Law Practice, het ervaringsonderwijsprogramma in de masterprogramma's. ‘We hebben tientallen studenten geïnterviewd’, zegt Monique Volman. ‘Het is mooi om te zien hoe studenten in dit type onderwijs echt leren nadenken over hun eigen professionele stijl en hun sterke kanten.’

Geen wandelende wetboeken

De rechtenfaculteit van de UvA experimenteert al sinds 2018 in de masteropleidingen met ervaringsonderwijs (‘leren door te reflecteren op ervaringen’). Het voornaamste doel: studenten beter voorbereiden op hun rol als ‘jurist van de toekomst’. Het komend collegejaar wordt dit type onderwijs uitgebreid naar de bacheloropleidingen. Een goed moment voor een evaluatie.

‘De roep om juridisch ervaringsonderwijs komt feitelijk uit de praktijk’, zegt Volman. ‘Kwesties als de toeslagenaffaire staan niet op zichzelf. De recente problemen in het bedrijfsleven, in de bankenwereld en in de samenleving hingen samen met juristen die een gebrek lieten zien in hun ethisch kompas. We willen moderne juristen daarom niet meer opleiden als wandelende wetboeken. Het is belangrijk dat studenten zelf ervaren hoe het is om met dilemma’s om te gaan. Wil ik hier de wet wel strikt naleven? Ga ik mensen jarenlang laten procederen of stel ik bijvoorbeeld mediation voor?’

Openbaring of vanzelfsprekend?

Juridisch ervaringsonderwijs is niet nieuw. Clinics worden al decennia lang gegeven. In de jaren 60 zijn Amerikaanse universiteiten er op een meer omvattende manier mee gestart, maar uitgebreid empirisch onderzoek is er zelden naar gedaan. Nu heeft Monique Volman met haar team een begin gemaakt met het in kaart brengen van wat dit type onderwijs kan opleveren.  

‘Een van onze belangrijkste conclusies is dat ervaringsonderwijs de professionele identiteitsontwikkeling kan bevorderen, maar dat het effect afhangt van de individuele student, en vooral ook van de docent. Of het nu het creëren van een veilige omgeving betreft, het geven van praktische tips of het stimuleren van reflectie, de docent bleek in veel gevallen bepalend voor de mate waarin studenten in staat waren hun ervaringen om te zetten in duurzame (zelf)kennis’, aldus Volman.

Ook viel op dat studenten op heel verschillende manieren tegen een bepaalde leeractiviteit kunnen aankijken. Volman: ‘Wat de een zag als een openbaring was voor een ander volstrekt vanzelfsprekend. Interessant is dat studenten deze verschillen als belangrijke leerpunten zagen; ze realiseerden zich dat ze tijdens hun opleiding een eigen professionele stijl aan het ontwikkelen waren.’

Cultuuromslag in het juridisch onderwijs

Toch zal Monique Volman tijdens de aankomende conferentie ook aandachtspunten benoemen. Zo is onderwijs met fictieve of nagespeelde cases niet altijd effectief om emotioneel iets te ervaren. Voor dat doel is bijvoorbeeld werken in clinics, met echte cliënten, veel waardevoller.

Ook is er een cultuuromslag nodig in het juridisch onderwijs, zegt Volman. Ervaringsonderwijs, waarbij reflectie op je professioneel handelen centraal staat, is een breuk met een lange opleidingstraditie. ‘In medische opleidingen of de lerarenopleidingen is het vanzelfsprekend dat er veel aandacht is voor het type professional dat je zou willen worden. Die omslag in denken zal tijd kosten. De Amsterdam Law Practice is een mooi startschot voor deze cultuuromslag.’