‘Ook als bijzonder hoogleraar werd ik vaak gevraagd om mee te denken over beleid. Dat deed ik met plezier, maar complexe beleidsdossiers vragen om meerdere perspectieven. Als voorzitter van de Onderwijsraad vind ik het superfijn om gebruik te kunnen maken van de gezamenlijke denkkracht. Mijn eerste indruk van de Onderwijsraad is dan ook heel positief. Er werken hier mensen met allerlei verschillende expertises, die ook allemaal hard nodig zijn. Wat me ook opvalt: mensen zijn scherp op de inhoud vanuit hun expertise maar berijden niet slechts hun stokpaardjes – de gezamenlijke missie is een goed advies namens de Raad te geven.’

Waarop ligt de focus van jullie advies aan de nieuwe regering?

‘Het Hoofdlijnenakkoord was nog vrij algemeen – lerarentekort en ongelijkheid werden bijvoorbeeld helemaal niet genoemd. Het regeerprogramma en de Miljoenennota geven iets meer duidelijkheid. Het lerarentekort en kansenongelijkheid zijn en blijven wat de Onderwijsraad betreft de komende jaren belangrijke aandachtspunten voor het onderwijs. Het lerarentekort maakt dat de toegankelijkheid en kwaliteit van het onderwijs niet voor alle leerlingen kunnen worden gegarandeerd. De schaarste doet zich met name voor in de grote steden en op scholen waar meer leerlingen zitten die voor hun leerontwikkeling sterker afhankelijk zijn van onderwijs.
Er komen forse bezuinigingen aan op het onderwijs, dat zorgt voor onzekerheid en het is de vraag wat de bezuinigingen betekenen voor de toegankelijkheid en de kwaliteit van het onderwijs. Een belangrijke insteek van de Onderwijsraad is dat structurele taken van scholen structureel worden gefinancierd, en niet door middel van tijdelijke subsidiepotjes. Daarmee voorkom je onrust en onzekerheid.’

Hoe kijk je aan tegen de nieuwe regeringsplannen op het gebied van onderwijs?

‘Onze taak als Onderwijsraad is om ongeacht de politieke dynamiek op onverstoorbare wijze te adviseren over wat nodig is voor goed onderwijs voor iedereen. We geven adviezen op basis van goede analyses én wijzen de politiek op de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de overheid. Die heeft als taak het onderwijsbestel aan te sturen en de toegang tot goed onderwijs voor iedereen te waarborgen. Scholen zijn verantwoordelijk voor het hoe: op welke manier je lesgeeft, welke methodes je gebruikt. Het mooie aan de Onderwijsraad is, dat we pluriform zijn voor wat betreft expertise en overtuigingen, en die pluriformiteit benutten we in onze werkprocessen. De analytische benadering en wetenschappelijke onderbouwing dragen bij aan de robuustheid van onze adviezen. En heel belangrijk is dat we onafhankelijk zijn: leden adviseren niet namens een belangenbehartiger of partij.’

Vaak wordt gezegd: er moet meer geld naar het onderwijs. Hoe kijk jij daar als voorzitter tegenaan?

‘Geld is uiteraard onontbeerlijk, vandaar ook ons pleidooi voor structurele financiering van structurele taken. Maar problemen als het lerarentekort of de verminderde taal- en rekenvaardigheden los je met alleen een zak geld niet op.’

Waardoor wordt het lerarentekort veroorzaakt?

‘In de grote steden is er een tekort van 20 procent, en er zijn allerlei oorzaken te noemen voor dit tekort. Wat in een stad als Amsterdam bijvoorbeeld niet helpt, zijn het woningtekort en de huizenprijzen. Als leraar krijg je soms voorrang op een huurwoning. Maar leraren die een gezin willen starten, kunnen in de stad geen grotere, betaalbare woning vinden en dus trekken ze de stad uit, om vervolgens vaak ook buiten de stad les te geven.
Er wordt veel gedaan om nieuwe leraren te werven zoals door middel van de nieuwe campagne Doe iets wat ertoe doet (zie kader onderaan - red.), maar daarna moeten we deze mensen ook zien te behouden, iets wat nog niet zo goed lukt.’

Het lerarentekort is een complex probleem dat niet zomaar 1,2, 3 opgelost is?

‘Klopt, het hangt met veel factoren samen, die we dus zeker moeten aanpakken zodat de tekorten blijvend afnemen. Maar de raad heeft ook geadviseerd om  nú te handelen en oplossingen te bedenken die misschien niet ideaal zijn, maar wel nodig om het actuele probleem het hoofd te bieden. Denk aan de tijdelijke invoering van een vierdaagse schoolweek. We kunnen wel zeggen dat we vinden dat kinderen vijf dagen per week naar school moeten, maar als er geen leerkracht is… En verder kun je denken aan de inzet van vak-experts die geen lesbevoegdheid hebben, maar die kinderen wel waardevolle kennis kunnen bijbrengen. Nogmaals: dit is niet ideaal, maar terwijl we werken aan duurzame oplossingen voor het lerarentekort moeten we ook nadenken over mogelijke tijdelijke oplossingen zolang we onvoldoende leraren hebben.’

En hoe krijgen we de taal- en rekenvaardigheid weer op peil?

‘Ook die vaardigheden hangen samen met heel veel verschillende factoren, die in samenhang moeten worden aangepakt. Eén aanbeveling van de Onderwijsraad is bijvoorbeeld om taal en rekenen ook onderdeel te laten zijn van andere vakken zoals aardrijkskunde of geschiedenis. Op deze manier zien leerlingen taal en rekenen ook in context én maken we alle leraren gezamenlijk verantwoordelijk voor een goede taal- en rekenvaardigheid.’

Wat wil je over 4 jaar bereikt hebben?

‘Ik denk echt niet dat we alle huidige problemen hebben opgelost, maar ik streef ernaar dat we adviezen hebben gegeven met impact. Wetenschappelijk onderbouwde adviezen, gevoed door kennis en ervaring uit de onderwijspraktijk en -beleid, die bijdragen aan  goede beleidsvorming om goed onderwijs voor iedereen te blijven waarborgen.’