Dat is een vraag waar de onderzoekers van #NewNews zich mee bezighouden. #NewNews is een project, onder leiding van oud-UvA-medewerker Joost van Spanje, wat zich richt op de relatie tussen media-aandacht en nieuwe partijen. Rachid Azrout, een van de betrokken onderzoekers, licht toe: ‘In Nederland zijn er veel nieuwe partijen die niet worden genoemd in de media. Kijkend naar alle verkiezingen na de Tweede Wereldoorlog, hebben we 183 nieuwe partijen gevonden. Uit onze steekproef waren er 80 niet één keer genoemd in de landelijke media, terwijl slechts 33 partijen meer dan drie keer in het nieuws kwamen.’

Media is doorslaggevend

Geen bemoedigende statistiek voor de politieke nieuwkomers. Ook Azrout uit zijn zorgen over deze uitkomst. ‘Nieuwe partijen zijn heel belangrijk. Ze brengen nieuwe ideeën, stemmen en zorgen voor een gezonde democratie. Media spelen een belangrijke rol in hun succes. Een kiezer die jouw partij niet kent, zal nooit op je stemmen.’ Gelukkig zijn er ook uitzonderingen. De BoerBurgerBeweging is pas vier jaar actief, terwijl Nieuw Sociaal Contract heel kort bestaat en al een grote rol speelt in de aankomende verkiezingen.

Nieuwswaarde

Nieuwswaarden staan centraal in de vraag of een politieke partij aandacht krijgt in de media. Wat vindt de nieuwsconsument interessant? Conflict doet het altijd goed, maar wat zijn de gevolgen van zo’n gebeurtenis? ‘Wat er met een kleine partij gebeurt, heeft niet zoveel effect. Daar hoef je weinig aandacht aan te schenken. Gevestigde partijen hebben het makkelijker, omdat het vaak machtspartijen zijn die ook in de regering hebben gezeten. Wat er bij hen speelt, heeft impact op alle kijkers.’, legt Rachid Azrout uit.

Vertegenwoordigd in parlement

Hoe komen nieuwe partijen dan wél in de media? Azrout: ‘Wat meespeelt is of nieuwe partijen al zijn vertegenwoordigd in het parlement. Dat klinkt misschien raar, maar neem bijvoorbeeld Pieter Omtzigt. Die zit al een tijdje in de Tweede Kamer. Nieuwe partijen die zijn afgesplitst, of een fusiepartij als GroenLinks/PvdA, hebben al een zetel in het parlement. Als je al enige bekendheid hebt, is het voor een journalist makkelijker en interessanter om op te schrijven wat jouw partij ervan vindt.’

Profileren op bestaand onderwerp

Ander onderzoek van #NewNews concludeert dat nieuwe politieke partijen die zich profileren op een bestaand onderwerp makkelijker worden opgepikt door de media. Ze profileren zich actief tegen een heersende ideologie van een gevestigde partij. Zo heeft de journalist een lopend verhaal wat makkelijker in een context kan worden geplaatst. Rachid Azrout geeft een voorbeeld: ‘Dit is wat Belang van Nederland (BVNL) doet. Zij zeggen dat de VVD haar liberale standpunten niet genoeg duidelijk maakt en dat zij een puurder geluid laten horen. BVNL profileert zich als de ondernemerspartij, waar de VVD eigenlijk om bekend staat. De kiezers kennen dat onderwerp al, waardoor de partij makkelijker aandacht krijgt.’

Legitimiteit

Niet alleen kunnen nieuwe partijen succes halen op bestaande scheidslijnen, maar soms ook door juist nieuwe thema’s te introduceren. Hierbij blijkt legitimiteit een belangrijk aspect te zijn. Onderzoek waar specifiek werd gekeken naar groene partijen wees uit dat wanneer een nieuwe, groene partij aandacht besteedt aan een milieuvraagstuk en een gevestigde partij hier later ook aandacht aan geeft, de media-aandacht van de nieuwe partij stijgt. Door als gevestigde partij dit onderwerp te noemen, legitimeert het eigenlijk dat de nieuwe partij een belangrijk onderwerp heeft aangekaart. Uit ander onderzoek blijkt dat dit niet alleen een mediaeffect is, maar ook invloed heeft op het stemgedrag van mensen. ‘De Nederlandse partij die dit het meest succesvol wist uit te voeren is de PVV van Geert Wilders. Door vaak op het randje te gaan zitten, deed hij uitspraken die vrijwel altijd tot een reactie leiden van de gevestigde partijen.’, aldus Azrout.

Positief blijven

Toch kan deze vorm van media-aandacht stimuleren ook averechts werken. Aandacht voor het thema door de gevestigde partij kan in eerste instantie het onderwerp en daarmee de nieuwe partij legitimeren, maar de gevestigde partij kan het thema van de nieuwe partij ook overnemen, waardoor de aandacht en electorale kansen van deze nieuwe partij slinken. Ondanks deze tactiek van gevestigde partijen, ziet Rachid Azrout ook positieve gevolgen. ‘Dit is voor een nieuwe partij natuurlijk slecht, omdat zij een nieuwe stem in het politieke debat willen laten horen. Alleen hun gedachtegoed gaat niet verloren: het is overgenomen door een grote partij. De nieuwe partij is misschien niet succesvol, maar het thema waar ze voor strijden wel. Zo wordt het partijsysteem continu ververst.’