Onbekendheid bij de leerkracht met wat leerlingen buiten school al geleerd hebben, kan ertoe leiden dat ze in hun vaardigheden worden onderschat. De leerkracht mist zo de kans om voort te bouwen op bestaande kennis en vaardigheden, en leerlingen ervaren een kloof tussen thuis en school waardoor ze hun betrokkenheid bij school verliezen. Bijvoorbeeld als op school wordt benadrukt dat een leerling een taalachterstand heeft, terwijl diezelfde leerling buiten school drie talen spreekt. Of als in een aardrijkskundeles voorbij wordt gegaan aan de kennis die leerlingen hebben over landen waar familieleden van hen wonen. Zo leggen onderwijswetenschappers Monique Volman, Edda Veerman en Lisa Gaikhorst uit, alle drie betrokken bij de Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam.

‘Vooral in de grote stad zijn er heel diverse leerlingenpopulaties en hebben leerkrachten vaak andere sociaal culturele achtergronden dan hun leerlingen’, licht Veerman verder toe. ‘Daardoor sluiten leerkrachten met hun lessen niet altijd aan op wat een leerling al weet of kan en van huis meeneemt. Bepaalde groepen leerlingen, vooral leerlingen met een migratieachtergrond en uit lagere sociaaleconomische milieus, herkennen zich zo minder op school en voelen zich minder betrokken.’

De kloof overbruggen tussen thuis en school

Met aandacht voor de kennis en vaardigheden die leerlingen buiten school opdoen, kunnen leerkrachten die kloof tussen thuis en school overbruggen. Buiten school leren jongeren bijvoorbeeld van alles over huishouden, techniek, kunst en taal. Aansluiten bij deze buitenschoolse kennis kan lessen meer betekenisvol maken voor leerlingen die zich zo meer betrokken gaan voelen.

‘In de Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam ontdekken we samen met leerkrachten verschillende manieren waarop we die kennis, ervaringen en vaardigheden die leerlingen buiten school opdoen actief in lessen kunnen gebruiken. Van culturele gebruiken en feestdagen tot kennis over een bepaald computerspel, rappen en origamivouwen of interesse in een bepaalde voetbalclub’, vertelt Veerman. ‘Leerkrachten lieten leerlingen bijvoorbeeld een vlog maken over hun weekend. Zo kregen ze een mooi inkijkje in wat hun leerlingen bezighoudt en wat belangrijk voor ze is. Daar kunnen ze dan in hun lessen met nieuwe leerstof op verder bouwen.’

Deze inzet van buitenschoolse kennisbronnen, zoals dit wordt genoemd, draagt bij aan het zelfvertrouwen en de ambitie van leerlingen stelt ook Volman. ‘Maar ook bouwt het bruggen tussen leerlingen onderling. Het leert de leerlingen met open blik naar de ander te kijken en meer begrip voor die ander te hebben. Dit vergroot het onderlinge vertrouwen en de sociale cohesie. In hun verdere leven nemen leerlingen dit vertrouwen en deze betrokkenheid mee.’

De kracht van samenwerking

De onderzoekers geloven sterk in deze vorm van samenwerken met leerkrachten in het onderwijs. ‘Een belangrijk onderdeel van het project is dat het onderzoek samen met de praktijk wordt uitgevoerd en onze wetenschappelijke inzichten toepasbaar zijn in die praktijk’, stelt Volman. ‘Door onze kennis met leerkrachten te delen kunnen zij interventies ontwikkelen die goed bij hun school passen’, vult Gaikhorst aan. ‘Als wetenschappers geven we leerkrachten een stukje bevestiging, theorie en de vertaalslag daarvan naar de praktijk, en voorbeelden hoe dit elders gaat. We kunnen uitleggen hoe het kan bijdragen aan de ontwikkeling van leerlingen en hun prestaties.’

Concrete handvaten voor het onderwijs

De Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam biedt concrete handvaten aan leerkrachten om buitenschoolse kennis(bronnen) in het onderwijs in te zetten. Er zijn laagdrempelige methoden getest om buitenschoolse kennis(bronnen) van leerlingen op te halen. Deelnemende leerkrachten weten nu hoe deze kennis van leerlingen zichtbaar te maken en daar in hun lessen op voort te bouwen en hebben de positieve effecten ervaren. Voor verder onderzoek naar buitenschoolse kennis(bronnen) is de volgende stap het ontwikkelen van onderzoeksinstrumenten die goed de verschillende effecten in beeld brengen.

Vragen?

Heb je vragen over dit project? Neem dan contact op met één van de onderzoekers betrokken bij het project rond buitenschoolse kennisbronnen: