Uit verschillende onderzoeken wereldwijd, ook in Nederland, blijkt dat een vrij hoog percentage (rond de negentig procent) vertrouwen in wetenschap in het algemeen heeft. Verontrustend is echter dat tegelijkertijd een percentage van veertig procent stelt sceptisch te zijn over wetenschap die niet op persoonlijke opvattingen aansluit. Dit uit zich in de praktijk bijvoorbeeld in wantrouwen in wetenschap rond thema’s als klimaatverandering en de coronapandemie. Een zorgelijke ontwikkeling, want de wereldwijde impact van dit wantrouwen is erg groot. Hoe kunnen we dit wantrouwen verklaren?

Tot nu toe werd er vooral gekeken naar ideologische en religieuze opvattingen en kennis over wetenschap als verklaringen voor wantrouwen rond specifieke thema’s. Zo blijken ideologische redenen bijvoorbeeld een rol te spelen bij wantrouwen in klimaatwetenschap terwijl kennis over wetenschap een rol speelt bij genetische modificatie van voedsel.

Psychologen van de Universiteit van Amsterdam en Durham University zochten naar een psychologische verklaring voor wantrouwen in wetenschap op diverse thema’s. Daarmee hopen ze dit wantrouwen beter te kunnen begrijpen en handvatten te bieden om vertrouwen in wetenschap te vergroten.

Een instrument om psychologische afstand te meten

De psychologen ontwikkelden een instrument waarmee ‘psychologische afstand’ in verband kan worden gebracht met wantrouwen in wetenschap. Psychologische afstand gaat om hoe ver of dichtbij je iets tot zelf en jouw tijd en plaats ervaart. Wat men als verder weg ervaart wordt vaak op afstand gehouden. Wat dichtbij voelt heeft veel meer impact op ons gedrag. Voor veel mensen kan wetenschap ver weg voelen en als een onduidelijk proces waarvan ze het nut niet goed inzien.

De wetenschappers toetsten dit instrument onder een groep van 1.630 mensen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. In hoeverre vinden zij wetenschappers gelijksoortige mensen? Ervaren zij het resultaat van wetenschap in het hier en nu? En denken ze dat dit toepasbaar is in het dagelijkse leven?

Vervolgens werden deze data gekoppeld aan informatie over iemands ideologische of religieuze opvattingen, iemands kennis over wetenschap, vertrouwen in wetenschap en het daadwerkelijke gedrag van mensen. Specifiek keken de wetenschappers naar de thema’s klimaatverandering, vaccinaties, evolutie, genetische modificatie van voedsel en genetische bewerking bij mensen.

Meer afstand leidt tot meer wantrouwen

De psychologen ontdekten zo dat wantrouwen in wetenschap op elk thema groter is wanneer mensen meer afstand tot wetenschap ervaren, ongeacht hun ideologie, kennis en opvattingen. Ook kon hun instrument het daadwerkelijke gedrag van mensen voorspellen, zoals het weigeren van coronavaccinaties. ‘We laten zien dat het waarnemen van wetenschap als ver weg, als een hypothetische onderneming die zich afspeelt in verre oorden, gericht op de toekomst en uitgevoerd door ander soort mensen, rechtstreeks verband houdt met een negatieve beoordeling van wetenschap op alle thema’s’, concluderen de wetenschappers.

PSYDISC kan helpen wetenschappelijke afwijzing tegen te gaan

Deze studie levert hiermee een innovatief instrument dat wantrouwen in wetenschap kan voorspellen en ons helpt dit beter te begrijpen. ‘PSYDISC kan ook helpen wantrouwen in de wetenschap tegen te gaan. Psychologische afstand (of nabijheid) tot een specifiek thema kan namelijk gemakkelijk worden meegenomen in wetenschapscommunicatie. Bijvoorbeeld door de toepasbaarheid en het nut van wetenschap goed zichtbaar te maken.’

Publicatie details

Većkalov, B., Zarzeczna, N., McPhetres, J., van Harreveld, F., Rutjens, B. T. (2022).’Psychological distance to science as a predictor of science skepticism across domains’, In: Personality and Social Psychology Bulletin.

Het onderzoek waar dit artikel vanuit tot stand kwam wordt gefinancierd door de European Research Council.

Contact

Voor vragen kun je contact opnemen met Bastiaan Rutjens.