Christel van Eck is universitair docent bij de afdeling Communicatiewetenschap en doet onderzoek naar klimaatcommunicatie en klimaatpolarisatie en de rol die online media hierin spelen. ‘In de blogosfeer is er sprake van sterke klimaatpolarisatie’ vertelt Van Eck. ‘Hier delen bloggers wetenschappelijk bewijs over door mens veroorzaakte klimaatverandering, of verzetten bloggers zich juist tegen dit bewijs met de boodschap dat door de mens veroorzaakte klimaatverandering niet waar of geen probleem is.’ Doordat beleidsmakers en journalisten klimaatblogs ook raadplegen en zich zo informeren is het voor Van Eck belangrijk deze blogosfeer te begrijpen. ‘Maar het onderzoeken van klimaatpolarisatie in de blogosfeer leert ons ook veel over klimaatpolarisatie in algemene zin en polarisatie op andere maatschappelijke problemen in de online wereld.’

Waarom is deze polarisatie een probleem?

‘In de online wereld hebben mensen nagenoeg geen contact met andersgestemden’, stelt Van Eck. ‘Maar als je afgeschermd bent van standpunten die jouw overtuiging uitdagen, en alleen maar wordt bevestigd in je mening door gelijkgestemden, word je steeds stelliger in je overtuigingen en ook extremer.’ En wanneer er wel contact met andere meningen zijn, observeert Van Eck dat het dan vooral hard tegen hard gaat.

Extreme polarisatie kan volgens Van Eck tot gevaarlijke conflicten leiden. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de bestorming van het Capitool na de Amerikaanse verkiezingen of de aanvallen op de GGD en wetenschappers tijdens de coronacrisis. Daarin speelden polarisatie op online media een grote rol.’ Omdat de belangen en problemen rond klimaatverandering steeds groter worden, verwacht Van Eck ook hier steeds extremere conflicten aangewakkerd door social media.

Hoe ziet deze blogwereld eruit?

Van Eck schetst aan de ene kant klimaatsceptici die actief zijn als bloggers, en aan de andere kant vooral gerenommeerde klimaatwetenschappers en klimaatactivisten. ‘De polarisatie zie je heel sterk tussen het discourse dat klimaatverandering niet gaande is en we er niets aan moeten doen, en de cijfers en modellen die klimaatverandering juist aantonen. Je ziet dit terug in de posts zelf, maar ook in de bronnen waarnaar wordt verwezen, hoe mensen in de commentaarsecties met elkaar over klimaatverandering praten en in hoe lezers met name content selecteren die hun huidige denkbeelden over klimaatverandering bevestigen.’

Het valt haar op dat klimaatsceptici in hun blogs voortdurend beweren dat wetenschappelijke modellen niet kloppen en de wetenschap niet deugt. In haar gesprekken met bloggende klimaatwetenschappers gaven zij aan dit erg vermoeiend te vinden omdat ze zich zo steeds weer tegen hetzelfde verhaal moeten weren.

Tegelijkertijd zijn klimaatsceptici echter niet alleen maar antiwetenschap stelt Van Eck. ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat ze zich vooral tegen de gevestigde wetenschappen keren en juist gebruik maken van retoriek om aan te tonen dat ze zelf ook wetenschappelijk bezig zijn. Bijvoorbeeld met uitspraken als “deze professor heeft gezegd”, “het is peer-reviewed” of “op wetenschappelijk bewijs gebaseerd”. Zo kunnen ze heel overtuigend overkomen en kun je makkelijk in hun bubbel worden getrokken.’

Wie zijn de lezers en welk effect hebben de blogs op hen?

Uit het onderzoek van Van Eck blijkt dat de lezers van beide blogs vooral op zoek zijn naar kennis en informatie die hun huidige overtuigingen van het klimaat bevestigen. Daarom hebben online blogs mogelijk een versterkend effect op lezers door het zogenaamde echokamer effect. ‘Doordat sociale media berichten afstemmen op gebruikers en deze gebruikers ook zelf hun informatie filteren, worden mensen vooral gesterkt in de eigen mening. Mensen die al klimaat sceptisch zijn, gaan nog meer klimaat sceptische blogs lezen en mensen die klimaatverandering als risico ervaren, zien vooral bronnen die hier bewijs voor leveren. Als je een klimaatblog start, is de kans dus groot alleen voor eigen parochie te preken.’

De mate waarin lezers klimaatverandering als een risico ervaren wordt het sterkst beïnvloed door emoties (grijpt klimaatverandering je aan?). Kennis van klimaatverandering had hier veel minder invloed op.

Hoe kun je deze polarisatie tegengaan?

Hoe kom je dan wel in gesprek met mensen die een sterk andere mening hebben? ‘Het is belangrijk je in de ander te verdiepen en verbinding te zoeken met hun leefwereld, realiteit en waarden’, stelt Van Eck. ‘Vind gezamenlijke raakvlakken, zoals zorgen over de maatschappij, of de veiligheid van je gezin. Ga het gesprek aan vanuit die gezamenlijk waarden, stel vragen en krijg zo grip op wat iemand eigenlijk zegt.’

Daarnaast noemt Van Eck het belangrijk om informatie die niet klopt (fakenews) of te misleidend is actief te bestrijden. ‘Leer mensen bijvoorbeeld om fakenews te herkennen. Daar zijn binnen de wetenschap methodes voor ontwikkeld. Maar ook moeten we als samenleving nadenken over hoe we om willen gaan met online platforms waar een polariserende werking vanuit gaat. Dit kunnen we niet alleen aan commerciële organisaties als Facebook en Twitter overlaten.’

Van blog naar twitter

Sinds haar onderzoek naar de blogwereld ziet Van Eck dat veel bloggers de klimaatdiscussie inmiddels ook op Twitter voortzetten. Ze verlegt haar aandacht daarom nu naar dit stuk van de onlinewereld. ‘Op Twitter worden veel meer emoties gebruikt dan in blogs, en emoties kunnen een grote rol spelen in hoe mensen over klimaatverandering denken. En ook hier zie je de klimaatpolarisatie terug en dat mensen in hun eigen bubbel zitten.’ Daarnaast gaat Van Eck focusgroepen organiseren met jonge klimaatwetenschappers om over hun rol in de toekomst en het publieke debat te praten.