Steden worden geconfronteerd met het dilemma tussen het plannen van een compacte en een groene stad. Zowel compacte stadsontwikkeling als stedelijke groene ruimten zijn belangrijk voor duurzame ontwikkeling, maar door verdichting binnen een beperkte ruimte komen groene ruimten juist ook onder druk te staan.

Satellietbeelden om veranderingen in landinrichting te meten

Stedelijke-planningonderzoekers Stella Balikçi, Mendel Giezen en Rowan Arundel van de Universiteit van Amsterdam bestudeerden de invloed van het beleid inzake compacte steden en stedelijke groene ruimten op de feitelijke veranderingen in de landinrichting in Amsterdam en Brussel tussen 2003 en 2016. Deze casussen werden geselecteerd omdat de groei in beide steden vergelijkbaar is, maar de beleids- en bestuurscontexten juist uiteenlopen.

Om de invloed van het ruimtelijke-ordeningsbeleid op veranderingen in de landinrichting te onderzoeken, werden twee onderzoeksmethoden toegepast: 1) GIS-analyse, met gebruikmaking van kwantitatieve tellingsgegevens en satellietbeelden en, 2) beleidsanalyse van beleidsdocumenten, aangevuld met diepte-interviews met belangrijke beleidsmakers. De satellietbeelden waren afkomstig van Digital Globe, een commercieel bedrijf dat hoogwaardige satellietbeelden levert.

Aanzienlijk verlies aan groene ruimte in beide steden

De onderzoekers stellen vast dat stedelijke verdichtingsprocessen stedelijke groene ruimten steeds meer onder druk zetten: de hoeveelheid en omvang van het groen namen in beide steden af. De toevoegingen van groene ruimte waren onvoldoende om het verlies van groene ruimte door nieuwe ontwikkelingen te compenseren.

Een duidelijke aanwijzing hiervoor is de daling van de beschikbare groene ruimte per hoofd van de bevolking met 15,7% in Amsterdam en 26,5% in Brussel. Tegelijkertijd is de groene ruimte meer versnipperd geraakt. 'Onze studie vestigt de aandacht op opvallende voorbeelden van het verlies aan groene ruimte binnen twee contexten waarin expliciet beleid wordt gevoerd om de stedelijke groene ruimten in stand te houden en uit te breiden', stellen de auteurs.

Er zijn integrerende beleidsmaatregelen nodig

'Gefocuste en integrerende beleidsmaatregelen lijken noodzakelijk om deze conflicten te boven te komen', concluderen de auteurs. 'Vooral in het licht van de huidige klimaatverandering spelen stedelijke groene ruimten een waardevolle rol bij het verzachten van de gevolgen van extremere weersomstandigheden, zoals hittegolven en zware regenval. Maar ze zijn ook cruciaal voor het fysieke welzijn van stadsbewoners. Zonder krachtige planningsprincipes die sturing geven aan de voorziening van groene ruimten, is het verlies ervan het onvermijdelijke gevolg van verdichtingsprocessen.'

Gegevens publicatie

Stella Balikçi, Mendel Giezen en Rowan Arundel (2021), “The paradox of planning the compact and green city: analyzing land-use change in Amsterdam and Brussels”, in: Journal of Environmental Planning and Management