Op een arbeidsmarkt waar werkzekerheid steeds minder gegarandeerd is en veranderingen snel gaan, ervaren steeds meer mensen onzekerheid over hun werk. Wordt een contract wel verlengd, wordt jouw werk misschien overbodig door digitalisering, heb je nog steeds de juiste vaardigheden? De coronacrisis heeft deze onzekerheid alleen maar doen toenemen: een groot aantal banen staat op de tocht, en sommige werkterreinen (zoals in het nachtleven) lijken niet meer te bestaan.

Emotionele stress ondermijnt proactief gedrag

Voor ons welzijn en om onze loopbanen op de rails te houden, moeten we met deze onzekerheid leren omgaan. Uit onderzoek van organisatiepsychologen Jessie Koen en Maarten van Bezouw was al gebleken dat het helpt om zelf proactief te zijn, bijvoorbeeld door te netwerken en nieuwe vaardigheden te leren. Maar nieuw onderzoek van de organisatiepsychologen toont aan dat we ook rekening moeten houden met ‘bestaanszekerheid’. ‘Als mensen niet goed rond kunnen komen, of hier zorgen over hebben, leidt dit tot zo veel emotionele stress dat mensen moeite kunnen hebben met nadenken en dat een focus op de toekomst lastig wordt. Proactief gedrag komt dan niet goed van de grond’, stellen Koen en van Bezouw.

Onderzoek onder zzp'ers tijdens Coronacrisis

Koen en van Bezouw volgden 6 maanden lang 108 zelfstandige professionals die door de coronacrisis (zo goed als) zonder werk zaten. De deelnemers werden benaderd via de overheidsinstantie die financiële steun (de Tozo-regeling) verleende en ontvingen drie opeenvolgende online vragenlijsten, elk met een tussenpoos van twee maanden.

Uit deze surveys bleek dat de zorgen over het voortbestaan van het werk zo allesomvattend waren, dat mensen moeite hadden om vooruit te kijken. ‘Sterker nog, zij konden zich slecht concentreren en waren vergeetachtiger dan normaal’, rapporteren Koen en van Bezouw. ‘Maar er is gelukkig ook een oplossing.’ Deelnemers die voldoende bestaanszekerheid ervaarden en rond konden komen van hun huidige inkomen en Tozo-uitkering, waren juist in staat om onzekerheid over werk om te zetten in actie: zij konden vooruit te denken én vooruit handelen. ‘Daarmee creëerden zij vervolgens weer meer werkzekerheid voor zichzelf’, stellen de onderzoekers.

Bestaanszekerheid biedt ruimte om met de toekomst bezig te zijn

Het onderzoek bevestigt volgens Koen en van Bezouw nogmaals dat proactief loopbaangedrag meer werkzekerheid kan creëren, zelfs in (corona-)tijden van diepe onzekerheid. ‘Zorgen over mogelijk baanverlies tasten niet per se het vermogen aan om deel te nemen aan toekomstgerichte activiteiten, zoals proactief loopbaangedrag. In feite kunnen zorgen over mogelijk banenverlies zelfs proactief loopbaangedrag stimuleren.’ Een voorwaarde is dan wel dat mensen genoeg bestaanszekerheid ervaren. ‘Als je rond kunt komen van je huidige inkomen of uitkering ben je dus beter in staat onzekerheid om te zetten in actie en zo meer werkzekerheid te creëren.’