Niet wachten tot die robot jouw werk over neemt

Arbeids- en organisatiepsycholoog Jessie Koen over haar onderzoek naar de impact van AI op werk

16 april 2021

Door AI kun je anders over werk gaan denken, bijvoorbeeld over hoe vaardig je nog bent, en kun je onzeker worden over de toekomst van je baan. Neemt een robot straks jouw werk over? Dergelijke onzekerheid kan tot ongezonde stress leiden. Arbeids- en organisatiepsycholoog Jessie Koen onderzoekt met collega’s hoe werknemers met deze impact van digitalisering omgaan en hoe learning communities hierbij kunnen helpen.

mensen wachten voor sollicitatiegesprek, samen met een robot

Onderzoek naar AI in de schijnwerpers

Kunstmatige intelligentie (AI) is meer dan een reeks technologieën. AI zal een diepgaande invloed hebben op burgers en samenlevingen, en deze op zowel wenselijke als op onwenselijke manieren veranderen. Het FMG-platform Citizens, Society and Artificial Intelligence (CiSAI) brengt onderzoekers uit de sociale en gedragswetenschappen bij elkaar die de invloed van AI op de maatschappelijke dynamiek en op het leven van individuele burgers analyseren. In de reeks ‘Onderzoek naar AI in de schijnwerpers’ stellen wij onze deskundigen voor die deze thema’s bestuderen.

De ontwikkeling van Artificiële Intelligentie brengt verandering op de werkvloer, bijvoorbeeld door de introductie van nieuwe analytische tools of geautomatiseerde manieren om beslissingen te nemen. Dit zijn ingrijpende processen die impact hebben op hoe we ons dagelijks werk beleven en hoe we als werknemer over onze eigen autonomie, vaardigheden en toekomst denken. Om hier mee om te gaan, moeten we ons voortdurend aanpassen, nieuwe vaardigheden leren en kennis ontwikkelen. En organisaties moeten leren dit te faciliteren.

Je moet niet wachten tot een robot je werk heeft overgenomen, maar al vroeg in het proces anticiperen, aanpassen en alvast nieuwe vaardigheden ontwikkelen Arbeids- en organisatiepsycholoog Jessie Koen

Arbeids- en organisatiepsycholoog Jessie Koen onderzoekt met collega’s hoe dit specifiek uitwerkt in één van de sectoren waar digitalisering heel hard gaat, namelijk de logistiek. ‘Als gevolg moeten hier veel werknemers nieuwe vaardigheden leren die in hun opleiding niet aan bod kwamen, of kan het zelfs onduidelijk zijn of er in de toekomst nog werk voor ze is’, legt Koen uit.

Hoe leren mensen?

Uit eerder onderzoek weet Koen dat er een sterke relatie bestaat tussen baanonzekerheid en ongezonde stress en dat het niet helpt bij de pakken neer te zitten. ‘Dat geeft alleen maar meer stress’. Proactief gedrag lijkt een goede remedie tegen baanonzekerheid. ‘Je moet niet wachten tot een robot je werk heeft overgenomen, maar al vroeg in het proces anticiperen, aanpassen en alvast nieuwe vaardigheden ontwikkelen’, stelt Koen. De focus in het onderzoek ligt daarom op dit proces van anticiperen en leren. ‘Hoe kunnen werknemers zich een leven lang ontwikkelen in hun werk en daarmee bestand zijn tegen een arbeidsmarkt die steeds verandert? Dat is onze psychologische blik op deze kwestie’, licht Koen toe.

Learning Communities

Om dit proces van leren te onderzoeken duiken de onderzoekers in de wereld van Learning Communities. ‘In de logistiek zijn veel MKB-bedrijven actief. Die bedrijven hebben beperkte middelen om hun medewerkers blijvend te ontwikkelen’, legt Koen uit. ‘In Learning Communities worden werknemers uit die verschillende bedrijven bij elkaar gebracht om met elkaar in kaart te brengen waar ze tegenaanlopen als gevolg van digitalisering. Samen komen ze tot oplossingen om hier wat aan te kunnen doen.’

De Learning Communities in het onderzoeksproject worden gefaciliteerd door de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Hogeschool Rotterdam. Werknemers worden gekoppeld aan studenten van die hogescholen uit opleidingen die aansluiten bij het werkprofiel van de werknemers. ‘Deze studenten leren in principe de vaardigheden van de toekomst en zitten nog midden in de modus van jezelf ontwikkelen.’

Of en hoe deze Learning Communities helpen, gaan de onderzoekers meten met vragenlijsten onder individuele werknemers. Nemen hun vaardigheden toe? Maar ook kijken ze of die vaardigheden gebruikt kunnen worden in de organisatie. Hoe komt de opgedane kennis terecht in de organisatie? Is er sprake van innovatie en vooruitgang?

Ruimte van de werkgever

Het doel van Koen en collega’s is om uiteindelijk te achterhalen wat het leerproces in Learning Communities bevordert en wat afremt, en hoe dit zich vertaalt in succes op de werkvloer. ‘Je kunt wel heel veel leren als werknemer’, licht Koen toe, ‘maar je leidinggevende of werkgever moet uiteindelijk ook de ruimte bieden om dit toe te passen zodat je daadwerkelijk goed kan omgaan met veranderingen en het bedrijf ook vooruit kunt helpen. Een leidinggevende kan blokkeren, maar kan ook als katalysator werken.’