Waarom vond je het belangrijk om naar de bescherming van zzp’ers te kijken?

‘Er is veel aandacht voor schijnzelfstandigen, bijvoorbeeld voor Uber-chauffeurs die in de praktijk eerder werknemer dan zzp’er lijken te zijn. Maar wat als we ervan uitgaan dat zzp’ers echt zelfstandig zijn: hoe ziet hun rechtspositie er dan uit? Voor die groep was weinig aandacht, terwijl het best een grote groep is.’

Kwam je nog verrassingen tegen in je onderzoek?

‘Er is al veel meer bescherming voor zzp’ers dan mensen denken. Het uitgangspunt bij een duurovereenkomst is bijvoorbeeld dat er een opzegtermijn geldt, ook als partijen dit niet in hun contract hebben geregeld. Dat verwachten mensen niet, omdat dit niet zo duidelijk uit de wet volgt.’

Willen zzp’ers zelf eigenlijk meer bescherming?

‘Het is belangrijk dat zzp’ers kunnen blijven ondernemen, maar wel bescherming genieten op de terreinen waar ze extra kwetsbaar zijn. Die kwetsbaarheid moet per onderwerp worden vastgesteld. Daarnaast is het van belang dat zzp’ers met rust worden gelaten als ze niet kwetsbaar zijn. Wetgeving waarin zzp’ers die 80 euro per uur verdienen tegen hun zin in moeten uitleggen en vastleggen dat ze meer dan het minimumtarief verdienen, schiet natuurlijk volledig zijn doel voorbij.’

Je keek specifiek naar de positie van zzp’ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Wanneer val je daar als zzp’er onder?

‘Dat is een zzp’er die vooral met zijn eigen arbeid tegen een laag tarief diensten verricht en meestal economisch afhankelijk is van één opdrachtgever. Van alle werkenden lopen zij de meeste kans op armoede. Daaronder kunnen bijvoorbeeld zelfstandige schoonmakers en pakketbezorgers vallen. Naast deze groep zzp’ers zijn er groepen zzp’ers die een sterkere onderhandelingspositie hebben. Denk aan advocaten die een hoog tarief hebben en meerdere opdrachtgevers. Ik wilde kijken of je de zzp’ers aan de onderkant beter kunt beschermen zonder dat daar per se de wet voor veranderd hoeft te worden.’

Hoe bepaal je of zzp’ers genoeg beschermd worden?

‘Ik heb gekeken naar het beschermingsniveau aan de hand van drie thema’s die raken aan hun bestaanszekerheid: loon, aansprakelijkheid en opzegging. Dan zie je dat het beschermingsniveauverschilt per thema en afhangt van de kwetsbaarheid van het type zzp’er op dat thema. Hier is kwetsbaarheid overigens niet altijd hetzelfde als de economische positie van de zzp’er. Het kan bijvoorbeeld ook gaan over wie zeggenschap of invloed heeft op de werkomstandigheden of meer in het algemeen het voorkomen van ongewenste concurrentie op arbeidsvoorwaarden. De zzp’er aan de onderkant van de arbeidsmarkt wordt dus niet per definitie op alle thema’s beschermd, net zo goed als dat de zzp’er met een hoog tarief soms wel wordt beschermd op een bepaald thema. Dat is een moeilijke boodschap, maar het leidt ook tot het inzicht dat de problemen en oplossingen per thema kunnen variëren.’

En hoe kun je ervoor zorgen dat juist de kwetsbare zzp’ers worden beschermd?

‘Misschien moeten we per thema vastleggen wie kwetsbaar is. One size fits all werkt met zzp’ers niet. Dat doet namelijk geen recht aan de pluriformiteit van die groep. Er is nu wel bescherming, maar het is niet altijd duidelijk wie waarvoor en waarom wordt beschermd. De huidige wetgeving is beknopt en algemeen van aard. In de praktijk hakken rechters knopen door en hangt het van de situatie af wat er wordt beslist. Het risico van de wet dichttimmeren is dat je geen maatwerk kunt leveren, en dat is met een diverse groep als zzp’ers niet handig. De open normen die we hebben, kunnen we wel gebruiken om meer bescherming te bieden, maar dan wel alleen als dat nodig is. Als de wet die ruimte niet geeft, terwijl er goede redenen bestaan bepaalde zzp’ers te beschermen, noem ik dat een knelpunt. Ik heb in mijn proefschrift een bescheiden aanzet gedaan tot verschillende oplossingsrichtingen voor dat soort knelpunten.’