De Russische invasie van Oekraïne op 24 februari 2022 had verwoestende effecten op de Oekraïense bevolking, de wereldeconomie en de politieke orde. Maar er is weinig bekend over de wereldwijde psychologische impact van de oorlog en het effect op het mentale welzijn van mensen buiten Oekraïne. Een al langlopend internationaal onderzoek naar mentale gezondheid bood het onderzoeksteam de kans de psychologische effecten van de oorlog bloot te leggen in de weken rondom het uitbreken van de oorlog (tussen eind 2021 en de zomer van 2022).

Mentale stress groter dan na Covid-Lockdown

Het onderzoek, gebaseerd op ongeveer 45.000 individuele enquêtes onder 1.300 mensen in 17 Europese landen, laat een scherpe collectieve daling in welzijn zien direct na de invasie. En tot de zomer van 2022, de onderzochte periode, hadden mensen in Europa aanzienlijk minder gevoel van welzijn dan de rest van de wereld. Vooral op dagen waarop de oorlog bijzonder sterk aanwezig was op sociale media, namen de onderzoekers een verslechtering van het gemiddelde niveau van mentale gezondheid waar (zie figuur onder).

De onderzoekers concluderen dat de collectieve mentale stress als gevolg van de oorlog in Oekraïne groter was dan na de nucleaire catastrofe in Fukushima in 2011 of na de Covid-lockdown in 2020.

Verschillen in herstel

De wetenschappers onderzochten ook hoe mensen herstelden van de schok direct na de invasie. Dit blijkt sterk samen te hangen met individuele persoonlijkheidsfactoren en los te staan van leeftijd, geslacht, sociale status en politieke ideologie. In vergelijking met mensen met een stabiele persoonlijkheid waren degenen met een kwetsbaardere en minder stabiele persoonlijkheid een maand na het begin van de oorlog nog niet hersteld. Wakker worden met smartphone-meldingen dat Rusland Oekraïne was binnengevallen, schokte blijkbaar iedereen op vergelijkbare manieren. In de weken die volgden had de situatie een minder uniform effect op individuen.

Ook aandacht voor mentale gezondheid

De onderzoekers noemen het uitzonderlijk om zo’n impactvolle gebeurtenis in zo’n precieze tijdsperiode met tegelijkertijd zo'n breed geografisch bereik te kunnen onderzoeken. Daarmee voegt de studie volgens hen een extra dimensie toe aan het debat over de humanitaire, politieke en economische gevolgen van de oorlog. Het laat ook minder voor de hand liggende vormen van impact zien, zoals door de dagelijkse stroom aan nieuwsberichten en beelden op de psyche.