De adolescentie is een belangrijke fase waarin jongeren over politiek leren en hun politieke standpunten ontwikkelen. Naast school is de interactie met ouders hiervoor een cruciale informatiebron. ‘Jongeren horen hoe hun ouders over politiek praten. En ze observeren ook wat hun ouders doen, zoals stemmen of gaan demonstreren, of iets als de trein nemen in plaats van de auto’, legt Durmuşoğlu uit. ‘Dit geeft jongeren informatie over de politieke standpunten van hun ouders die ze vaak overnemen.’

Een twee- versus een meerpartijenstelsel

Hoe ouders invloed hebben op hun kinderen hangt wel van de context af. ‘In een tweepartijenstelsel zoals Amerika, waar je óf democraat óf republikein bent, identificeren mensen zich vaak voor hun hele leven met één partij’, aldus Durmuşoğlu. Veel onderzoek naar de politieke vorming van jongeren is in deze context gedaan, en hieruit weten we dat jongeren in een tweepartijenstelsel vaak de partijvoorkeur van hun ouders overnemen.

Durmuşoğlu wilde graag weten hoe dit zit in een meerpartijenstelsel als het Nederlandse. ‘In Nederland hebben we een enorme hoeveelheid aan politieke partijen. Ook verandert het partijenlandschap voortdurend – sommige partijen verdwijnen of verliezen onverwacht veel stemmen, terwijl nieuwkomers opeens uitgroeien tot grote spelers. Ouders identificeren zich hierdoor veel minder met één partij en veranderen vaak van voorkeur.’

In Nederland heeft vooral de links-rechts oriëntatie van ouders invloed

Voor haar onderzoek verzamelde Durmuşoğlu enquêtegegevens onder 751 jongeren tussen de 14 en 20 jaar en hun ouders. Over een periode van drie jaar werden de deelnemers op meerdere momenten naar hun opvattingen en gedrag gevraagd.

Hieruit blijkt dat ook in Nederland kinderen de partijvoorkeur van hun ouders overnemen, maar dat de links-rechts oriëntatie van ouders en hun politieke standpunten van nog sterkere invloed zijn. ‘Dit nemen jongeren ook van hun ouders over, en dat helpt hen weer om tot een voorkeur voor een specifieke partij te komen.’

Van links-rechts naar een partijvoorkeur

Durmuşoğlu noemt het van groot belang dat jongeren via dit links-rechts onderscheid de structuur van het complexe Nederlandse partijenlandschap beter leren begrijpen. ‘Het helpt de standpunten van partijen in te schatten en dit vervolgens naar een voorkeur voor een specifieke partij te vertalen.’ Het is volgens haar opvallend dat Nederlandse jongeren hier goed toe in staat zijn. ‘Dat betekent dat ze het politieke landschap in Nederland redelijk goed begrijpen en dat ze hun mening aan een stemkeuze kunnen koppelen.’

Maar, waarschuwt ze, niet alle jongeren begrijpen de begrippen even goed. ‘Burgerschapsonderwijs kan jongeren meer inzicht geven in deze ideologische dimensies van de politiek. Het grote voordeel hiervan is dat de links-rechts structuur veel stabieler is dan het voortdurend veranderende partijenlandschap.’

De invloed van jongeren op hun ouders

Ook ontdekte Durmuşoğlu dat de politieke invloed in gezinnen twee kanten opgaat: ‘Jongeren dragen hun partijvoorkeuren, hun links-rechts oriëntaties en hun opvattingen over verschillende politieke onderwerpen ook over aan hun ouders.’

Deze invloed van jongeren op hun ouders biedt een interessante mogelijkheid. ‘Door jongeren op school te onderwijzen over politiek, bereiden we niet alleen de nieuwe generatie voor op participatie in de samenleving, maar ook volwassenen die zo van hun kinderen over politiek kunnen leren.’

Neem jongeren serieus als politieke actoren

Volgens Durmuşoğlu moeten we jongeren serieuzer nemen in hun politieke ontwikkeling. ‘Die loopt niet ver achter op die van de gemiddelde volwassene. De gemiddelde jongere uit mijn onderzoek heeft het vermogen om de eigen ideologische oriëntatie en meningen over politieke vraagstukken te verbinden met een partijvoorkeur, en heeft zelfs invloed op de politieke standpunten van hun ouders. Zelfs als ze nog helemaal niet mogen stemmen.’

Proefschrift details

Linet Durmuşoğlu, 'Navigating a complex landscape. Parental political socialization in the Netherlands'. Promotoren: prof. dr. W. van der Brug en prof. dr. S.L. de Lange. Copromotor: prof. dr. T. Kuhn.

Tijd en locatie

Donderdag 9 januari, 13.00-14.30, Agnietenkapel, Amsterdam