Twee belangrijke nieuwssites die zich richten op een internationaal publiek, vormen de spil van de Russische inspanningen: RT (voorheen bekend als Russia Today) en Sputnik. Beide worden rechtstreeks gefinancierd door het Kremlin (en beide zijn verboden in de Europese mediaomgeving na de invasie van Oekraïne). Zowel RT als Sputnik zijn actief op meerdere media, waaronder televisie, radio en online, en beide werken in meerdere talen om verschillende regio's te bedienen.

Rechtsstreeks van de bron

Hoyle: ‘In tegenstelling tot andere desinformatie komt de inhoud van RT en Sputnik rechtstreeks van de bron zelf. Hun aanpak lijkt te zijn om heel veel content te verspreiden en te kijken wat aanslaat. Ze pikken vaak onderwerpen op die al gevoelig liggen in een bepaald land en proberen dan zout in de wond te strooien. Maar de overall effecten van wat ze doen worden tot nu toe niet goed begrepen, dus daar wilde ik naar kijken.’

Hoyle onderzocht de mechanismen achter de propaganda en testte die mechanismen vervolgens onder experimentele omstandigheden in onder andere Nederland en Letland. Op basis van verschillende psychologische theorieën ontwikkelde hij modellen om te verklaren hoe propaganda het publiek zou kunnen beïnvloeden. Toen Hoyle de modellen ging testen, ontdekte hij dat ze kleine, maar betekenisvolle reacties opwekten bij verschillende Europese publieken. ‘Er is nog weinig psychologisch onderzoek gedaan op dit gebied, dus mijn studie kan vooral als eerste verkenning worden beschouwd. Naarmate we dit onderwerp verder onderzoeken en de mechanismen achter dergelijke propaganda beter begrijpen, zullen we waarschijnlijk bredere resultaten beginnen te zien.’

‘Rotten Europe’

De belangrijkste verhaallijnen in de Russische kwaadaardige informatie richten zich op het afschilderen van Europese staten als kwetsbaar, chaotisch en moreel corrupt. Uitdrukkingen als ‘Gayropa’ of ‘Rotten Europe’ worden gebruikt om Europese – en  meer in het algemeen, westerse waarden – af te schilderen als slechter makend. Er wordt vaak bericht over vermeend politiek disfunctioneren, institutioneel falen, maatschappelijke verdeeldheid en de veronderstelde negatieve gevolgen van immigratie.

In Nederland schetst RT bijvoorbeeld een 'liberale chaos', gekenmerkt door hoge criminaliteit, inefficiënte instituties en een bevolking die verdeeld is door onconventionele levensstijlen. In Letland richt Sputnik zich meer op het presenteren van het Baltische land als een falende staat als gevolg van geopolitieke verschuivingen richting de EU en de NAVO, en een staat waarin Russischtaligen worden gediscrimineerd.

Bestendigen van de Russischtalige identeit

Vooral Russischtaligen in Letland leken het meest getroffen door de propaganda, waarbij het niveau van ervaren discriminatie steeg na blootstelling aan de propaganda. Bovendien leken de gevoelens van discriminatie ook te leiden tot een groter gevoel van groepsidentiteit, wat suggereert dat de beweringen van het Kremlin over Russofobie zouden kunnen helpen om de Russischtalige identiteit te bestendigen.

‘Al met al levert mijn onderzoek overtuigend bewijs dat kwaadaardige informatie vanuit het Kremlin mensen in Europa beïnvloedt. Dit vult een belangrijk leemte in ons begrip van de invloed van Russische propaganda en suggereert dat er nog veel meer onderzoek nodig is’, zegt Hoyle.

Promotiegegevens

Aiden Hoyle: Weapons of Mass Division: Psychological Responses to Russian State-Sponsored Narratives in European Audiences. Promotoren zijn dr. E.J. Doosje en prof. dr. C. Wagnsson. Copromotoren zijn dr. H. van den Berg en prof. dr. M.W.M. Kitzen.

Tijd en locatie

De promotie van Hoyle vindt plaats op vrijdag 15 november, om 16.00 uur, in de Agnietenkapel van de UvA.