Zou je dit struviet vervolgens als fosfaatmeststof in de landbouw gebruiken, dan is dat veilig voor het milieu, stelt Slootweg: “Het struviet is zo goed als vrij van drugs- en medicijnresten. Alleen MDMA en paracetamol vormen een klein risico”. Mede-onderzoeker Steven Beijer, eerste auteur van het wetenschappelijke artikel, legt uit: “Volgens onze berekeningen vormen de kleine spoortjes MDMA en paracetamol in het struviet pas na ongeveer veertig jaar continue bemesting een laag milieurisico. Wij concluderen daarom dat het struviet in principe een bruikbare meststof is.” 

De studie, die eerder deze maand werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift “Sustainability & Circularity NOW”, biedt ook een mooi inkijkje in het drugsgebruik van de Lowlands bezoekers – vooropgesteld dat de 1027 deelnemers aan het onderzoek representatief zijn voor de hele festivalmenigte. De analyses bevestigen de populariteit van MDMA als festivaldrug, maar ook het gebruik van cannabis, cocaine en amfetaminen was terug te vinden in de chemische analyses van de urine. Daarnaast vonden de onderzoekers vooral resten van paracetamol en ibuprofen – pijnstillers die de pijnlijke effecten van overmatig alcoholgebruik dempen.

De noodzaak van een fosforkringloop

Op zich interessante resultaten, maar Slootweg benadrukt dat het daar niet om te doen was. Zijn team was op Lowlands voor het fosfaat. Het bevat het element fosfor (P), dat essentieel is voor het leven. Ons DNA bijvoorbeeld, bevat ongeveer tien procent fosfor. We nemen het op uit ons voedsel, en de fosfor in de voedselketen is doorgaans afkomstig van fosforhoudende kunstmest.

Het probleem is echter dat de wereldvoorraad fosfor beperkt is. Als we blijven doorgaan de aardse fosforbronnen uit te putten voor de productie van kunstmest, zal dit cruciale element op een gegeven moment op zijn. Dit zal de voedselvoorziening ontwrichten en een mondiale crisis veroorzaken.

Het is daarom Slootweg’s missie om een gesloten fosforkringloop te realiseren die ons onafhankelijk maakt van de beperkte aardse voorraden. En als je ziet dat zo’n 15% van alle fosfor die we in Europa importeren (in de vorm van kunstmest) via het rioolsysteem ‘verdwijnt’, dan wordt zijn focus op urine duidelijk. “Het is chemisch niet heel lastig om er fosfaat uit terug te winnen. Je voegt er een bepaald zout aan toe, er ontstaat een struvietneerslag en dat filter je af. In de praktijk komt er nog wel wat meer bij kijken, maar je kunt inmiddels installaties kopen die dit zo doen. Het is wel de vraag wat je allemaal nog meer in dat struviet zou kunnen tegenkomen. Medicijnresten bijvoorbeeld, of vergelijkbare stoffen zoals drugsresten. Gek genoeg was daar nog maar weinig onderzoek naar gedaan.” 

Worst-case scenario

Deelname aan Lowlands Science bood de mogelijkheid daar meer zicht op te krijgen, vertelt Slootweg.

“Het was in feite een worst-case scenario: in de urine van festivalgangers zitten waarschijnlijk meer verontreinigingen dan je waar dan ook zult aantreffen. Nu uit ons onderzoek blijkt dat zelfs deze ‘vuile’ urine tot schone struviet leidt, die bruikbaar is als meststof, is de fosforkringloop weer een stapje dichterbij gekomen”.

Voor Slootweg is het Lowlands project bovendien een mooi voorbeeld van ‘citizen science’ waarbij iedereen een bijdrage kan leveren aan de wetenschap. “We kregen heel veel belangstelling voor ons project en hebben het belang van gesloten grondstofkringlopen goed onder de aandacht kunnen brengen.”

Een halve hectare

Het is nog even de vraag of het in Nederland zinvol is om urine te gaan inzamelen om fosfaat terug te winnen. Onze urine gaat immers via het riool naar de zuiveringsinstallaties, dus kun je ook daar proberen fosfaat terug te winnen. “Dat gebeurt soms ook al”, zegt Slootweg, “als is het wat lastiger omdat rioolwater veel meer verdund is dan urine. Maar zeker voor situaties waar een riool ontbreekt is het de moeite waard om de urine apart op te vangen. Denk aan ontwikkelingslanden, en uiteraard festivalsituaties zoals wij die onderzocht hebben.” Collega-onderzoeker Beijer voegt toe:  “Om je een idee te geven: als je van ruim 60.000 Lowlands bezoekers de urine zou verwerken die ze op één dag produceren, dan kun je zo’n 120 kilo struviet terugwinnen. Daar kun je bijna een halve hectare landbouwgrond een heel groeiseizoen mee bemesten."

Zie ook

• UvA-scheikundigen onderzoeken urine-samples op Lowlands
• Deze UvA-wetenschappers onderzoeken je urine op Lowlands