De anticonceptiepil kwam in Nederland op de markt in 1963. Destijds stond niet op de verpakking dat het middel zwangerschappen kon voorkomen, vertelt Zwiers: 'In het streng christelijke Nederland van voor de seksuele revolutie was het verboden om voorbehoedsmiddelen onder de aandacht te brengen. Alleen in de bijsluiter stond dat de pil kon leiden tot tijdelijke onvruchtbaarheid. Fabrikant Organon besteedde het inpakken van de pil bovendien uit aan nonnen in een klooster – alles om gewone vrouwen maar niet op ideeën te brengen.'

'Positie van vrouwen verbeterde enorm'

Esmée Zwiers onderzocht hoe een betere verkrijgbaarheid van de pil begin jaren ‘70 de economische positie van vrouwen in Nederland heeft beïnvloed. De effecten zijn aanzienlijk, zo beschrijft ze in een recent artikel in samenwerking met Olivier Marie van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

'Vrouwen die op jongere leeftijd toegang kregen tot de anticonceptiepil werden minder vaak jong moeder en trouwden minder vaak op jonge leeftijd. Ze investeerden meer in hun opleiding, deden het beter op de arbeidsmarkt en hadden een hoger vermogen later in hun leven vergeleken met vrouwen die op latere leeftijd toegang kregen tot de anticonceptiepil.' Het onderzoek werd recent genoemd in een ESB-artikel, een Demos-artikel en een podcast.

Prijs van de pil heeft invloed

In onze tijd is een recept voor de pil eenvoudig te krijgen. Toch zijn de drempels voor gebruik zeker niet volledig verdwenen, vertelt Zwiers: 'Cijfers van de Rutgers Stichting laten zien dat 34% van de jonge, seksueel actieve vrouwen geen voorbehoedsmiddelen gebruikte in 2017. Van die groep geeft 2% aan geen anticonceptie te gebruiken vanwege de prijs. Daarnaast laat een peiling van Dokters van de Wereld zien dat vooral economisch kwetsbare vrouwen graag een ander voorbehoedsmiddel zouden gebruiken, maar dat ze dat niet kunnen betalen.'

Relevante rechtszaak

Er bestaat dus nog altijd een financiële drempel voor het gebruik van de pil. Voor Bureau Clara Wichmann, een instelling die zich inzet voor de verbetering van de rechtspositie van vrouwen, was dit aanleiding om te proberen de overheid er met een rechtszaak toe te dwingen om de anticonceptiepil op te nemen in het ziekenfondspakket.

Maar prijs is niet de enige prikkel

Het gebruik van vooral hormonale anticonceptie staat echter ook los van de financiën onder druk. Een NOS-artikel wijst op afnemend gebruik van hormonale voorbehoedsmiddelen door jonge vrouwen. Een 'hormonenfobie' zou eraan ten grondslag liggen, gevoed door o.a. bijdragen van influencers op sociale media. Artsen geven aan dat de kans op zwangerschap aanmerkelijk hoger ligt bij alternatieven voor anticonceptie die als ‘natuurlijk’ worden gezien (periodieke onthouding, bijvoorbeeld).

'Anticonceptie is belangrijk voor vrouwen'

Het onderzoek van Zwiers laat zien hoe belangrijk anticonceptie is geweest voor vrouwen: 'Het voorkomen van ongeplande geboortes door de anticonceptiepil heeft grote gevolgen gehad voor jonge vrouwen rond de jaren 70. Het is nu, 50 jaar later, interessant om te kijken of de 'hormonenfobie' in onze tijd gaat leiden tot meer ongeplande geboortes in de komende jaren, en of dat de kansen van vrouwen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt gaat beïnvloeden.'