De opwarming van de aarde houdt de maatschappij, de wetenschap en het bedrijfsleven al decennia bezig. Hoewel er continu onderzoek naar wordt verricht, is ons economische systeem nog totaal niet ingericht op het effectief indammen van emissies. Ook ontbreekt er een wereldwijd gedragen klimaatbeleid.

Van der Ploeg: 'De aantasting van het klimaat vereist een totale kanteling van onze economie.' Welke kant die economie op zou moeten kantelen en welk klimaatbeleid daaraan ten grondslag zou moeten liggen? Dáár doet de ASE-hoogleraar onderzoek naar.

Hij ontwaart verschillende obstakels, die de complexiteit van het klimaatvraagstuk illustreren en de maatschappelijke relevantie van zijn leerstoel verder staven. Obstakels die het economisch perspectief huizenhoog overstijgen.

Grens aan klimaatbeleid

Om te beginnen met het globale karakter van de klimaatproblematiek. 'We zijn met zo’n 170 landen wereldwijd en eigenlijk kijkt iedereen nog steeds de kat uit de boom. Waar het ene land zijn stinkende best doet om de uitstoot te verminderen, is dat voor andere landen een reden om vooral 'op hun handen te gaan zitten'', zegt van der Ploeg.

Hij benadrukt dat de rijke landen historisch gezien wel een plicht hebben om armere landen te compenseren voor het te voeren milieubeleid. 'Wij plukken in de westerse wereld nog altijd de vruchten van de industrialisatie, maar daarmee zijn we wel verantwoordelijk voor een groot deel van alle uitstoot. De arme landen hebben nooit van deze industriële vooruitgang kunnen profiteren.'

Sterker nog: zij ondervinden er juist de grootste gevolgen van. 'De stijgende zeespiegel, het teruglopen van de biodiversiteit: terwijl ze in Sussex, Engeland, met dank aan klimaatverandering al betere champagne maken dan in Frankrijk, worden de kwetsbaarste gebieden in Afrika en elders alleen maar heel hard getroffen.'

Ook binnen een samenleving is deze verdeling ongelijk. 'Toenemende kosten raken de lagere inkomensgroepen het hardst. Een belangrijk onderdeel van mijn werk is om te kijken hoe je een politieke meerderheid bereikt voor je milieubeleid. Door bijvoorbeeld een deel van je belastinginkomsten weer terug te sluizen naar de lagere inkomens, op zo’n manier dat je je eigen economie niet om zeep helpt.'

Generaties compenseren

Een ander groot obstakel is de tijdschaal: van huidige generaties worden grote offers gevraagd, waar latere generaties pas de vruchten van plukken. 'Een belangrijk vraagstuk waar ik me mee bezig houd is: hoe zorg je ervoor dat alle generaties beter af zijn? Wat wij zien is dat je de staatsschuld nu het beste op kunt laten lopen, door de generaties van vandaag de dag financieel te compenseren. Uiteindelijk kun je deze rekening dan weer voorleggen aan zij die ook daadwerkelijk van een schonere aarde profiteren. Dit komt neer op best grote overdrachten van toekomstige naar huidige generaties.'

Wat volgens Van der Ploeg frappant is: 'Politici doen net alsof er een patstelling bestaat, maar dat is helemaal niet zo. Het is mogelijk om beleid te verzinnen waar álle generaties en waar álle landen van profiteren.'

De groene paradox

Zoals het politieke gedrag überhaupt een sta-in-de-weg is voor effectief klimaatbeleid. Sterker nog, hun focus op de korte termijn en het gebrek aan daadkracht werken juist een groene paradox in de hand. 'Als je alleen maar loopt te oreren dat je streng klimaatbeleid gaat voeren, gaan veel olieboeren en eigenaren van gasvelden snel nog al hun fossiele brandstoffen uit de grond halen. Hierdoor neemt de uitstoot niet af, maar juist toe, waardoor je de opwarming van de aarde alleen maar versnelt! Eén van mijn taken is om te berekenen wat dit uitstelgedrag ons kost. Het is ongelofelijk duur. Terwijl we het er, met alle kabinetten, al 2 decennia over hebben. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Zweden, weigeren we onze politieke verantwoordelijkheid te nemen ten opzichte van het klimaat.'

Klimaatscepticisme drukt stempel

Politiek bedrijven en draagvlak voor beleid creëren draait om narratives, verhalen vertellen. 'Kun je dat goed, dan lopen mensen achter je aan, helaas ook wanneer je verhalen aanwijsbaar niet kloppen. Maar ten opzichte van het klimaat - en overigens ook ten aanzien van migratie, vluchtelingen en vaccins - zien we dat dit mechanisme de andere kant op werkt: mensen geloven de wetenschap niet meer. Dat is een uitstekende voedingsbodem voor populisten, die beweren dat wetenschappers het niet begrijpen.'

Klimaatsceptici spinnen garen bij het feit dat instituten als de wetenschap in twijfel worden getrokken. Terwijl deze klimaat-ontkenners zelf geen onderbouwd verhaal hebben. Dat is echter ook niet nodig, toont onderzoek van o.a. Van der Ploeg aan. Het enige wat klimaatscepticisme nodig heeft om te kunnen groeien, zijn mede-sceptici.

'Met behulp van onder meer machine learning-technieken onderzoeken we de wereldwijde berichtgeving over klimaat. Wat blijkt: doordat meer mensen de verhalen van klimaatsceptici geloven, gaan nóg meer mensen het geloven.' Het juiste klimaatverhaal over de bühne brengen is dus ontzettend belangrijk, in de ogen van Van der Ploeg.

Wetenschappelijke disciplines overstijgen

Om al deze obstakels te overwinnen, zijn álle onderdelen van de economie nodig. 'Internationale economie, openbare financiën, maar ook technieken vanuit finance, aangezien we met grote onzekerheden te maken hebben.' Naast andere wetenschappelijke disciplines als de natuurkunde, scheikunde, biologie, psychologie en politicologie.

Het samenwerken rondom sustainability en het aanpakken van een wereldwijd probleem maken de leerstoel Environmental Economics ontzettend interessant en maatschappelijk relevant, aldus Van der Ploeg: 'En zeg nou zelf, als wetenschapper vertel je je familie en vrienden toch het liefst over onderzoeken die echt ergens over gaan, die bijdragen aan het oplossen van grote problemen in de samenleving?'