Onze mensen over … de aanval op Koersk
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
15 augustus 2024
Het recht op zelfverdediging van Oekraïne
Rusland heeft zich in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties beklaagd over Oekraïense wreedheden tegen de burgerbevolking in de regio Koersk. De Amerikaanse vertegenwoordiger in de Veiligheidsraad zegt net als de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken dat Oekraïne zichzelf mag verdedigen. En daar vallen ‘binnen de kaders van het internationaal recht’ ook aanvallen op Russisch grondgebied onder. Het oorlogsrecht staat dit ook toe, zegt universitair hoofddocent Marieke de Hoon tegen de NOS. ‘Zolang er maar militaire doelen worden aangevallen. Zelensky begrijpt dat hij veel steun zal verliezen als hij nu burgerdoelen aanvalt.’
Staat het oorlogsrecht toe dat Oekraïne nu zelf grondgebied van de vijand inneemt? ‘Ja, dat mag’, legt De Hoon uit. ‘Want Rusland is de agressor in deze oorlog, wat betekent dat Oekraïne zich mag verdedigen. Daaronder valt ook het aanvallen van de plekken waar vijandelijke raketten worden afgeschoten. Dus als dat op Russisch grondgebied is, mag dat.’
Het recht op oorlog
Rusland hekelt de in hun ogen grove schending van de landsgrenzen door het Oekraïens offensief. De Russische commissaris voor mensenrechten heeft de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN gevraagd de Oekraïense acties te veroordelen. Maar hoogleraar Militair recht Marten Zwanenburg noemt het Russische beroep op internationale instanties in NRC kansloos. Juridisch gezien ziet hij geen belemmeringen voor de militaire actie in Rusland.
Twee rechtsregimes zijn in dit geval relevant, zegt Zwanenburg. ‘Het jus ad bellum [letterlijk “het recht op oorlog”] definieert de voorwaarden waar een staat aan moet voldoen om geweld tegen een andere staat te mogen gebruiken. Gezien de Russische aanval op Oekraïne heeft Oekraïne het recht op zelfverdediging. Aan de voorwaarden voor zelfverdediging, met name dat geweldgebruik door de aangevallen staat proportioneel en noodzakelijk is, wordt voldaan.’ Dat recht op zelfverdediging strekt zich uit tot het grondgebied van de agressor.