‘Ziekte en dood horen bij het leven, en niemand heeft een recht op eeuwige gezondheid,’ stelt De Ruijter. Toch willen we er alles aan doen om ervoor te zorgen dat we onze gezondheid beschermen en bevorderen, van het individu, maar ook van de bevolking als geheel’. Maar hoe ver gaan we hierin? En hoe verhoudt zich dat tot andere belangrijke doelen, zoals zelfbeschikking en vrijheid, de bescherming van de rechtsstaat, of het recht op onderwijs? ‘Tijdens de uitbraak van corona zag je duidelijk: aan de ene kant wil de overheid er alles aan doen om de verspreiding van het virus tegen te gaan, maar aan de andere kant kunnen ze de scholen niet zomaar sluiten.’

Naast deze belangrijke vragen staat ook het effect van recht en beleid op de gezondheid van mensen centraal in het onderzoek van De Ruijter. 'Bij nieuw recht is er vaak een aanname dat de nieuwe regels de gezondheid zullen bevorderen, maar hoe weten we dat überhaupt?' Daar is baanbrekend interdisciplinair onderzoek voor nodig en nieuwe onderzoekskaders waardoor we kunnen gaan begrijpen wat de gezondheidsimpact is van recht. Zo waren de regels in tijden van corona erop gericht om mensen met een acute infectie te helpen, maar wat was het bijeffect van deze regels op gezondheid? Bijvoorbeeld bij uitgestelde zorg en het isolement van ouderen en kwetsbaren. Het is een grote uitdaging om deze dingen goed te onderzoeken.’ 

Gaat er eigenlijk iets veranderen nu De Ruijter geen universitair hoofddocent meer is maar hoogleraar? ‘Mijn rol gaat er wel een beetje anders uitzien’, antwoordt ze. ‘Ruim een jaar geleden heb ik het Law Centre for Health and Life opgericht. Ik zie daar nu nog meer een belangrijke rol voor mezelf in het faciliteren van het onderzoek van anderen.’

Een van de ambities van De Ruijter met dit Centre is om maatschappelijke vraagstukken te onderzoeken op het gebied van gezondheid en regulering. Dat gaat bijvoorbeeld over de impact van technologie, Europeanisering, globalisering en de interactie van gezondheid met de leefomgeving. Ze hoopt dat hierdoor ook de master Gezondheidsrecht nog verder kan worden verrijkt.

Politieke betrokkenheid

De Ruijter is sinds kort hoogleraar, maar ze is zeker geen vreemde op de UvA. Als student liep ze al rond op de universiteit en liet ze zich gelden in de politiek. Ze is medeoprichter van studentenpartij UvASociaal. Gaan we die politieke betrokkenheid terugzien in haar functie als hoogleraar? ‘Zeker, voor wat betreft de toekomst van de UvA en de maatschappelijke rol die we als academische gemeenschap kunnen spelen met ons onderzoek en onderwijs,’ klinkt het overtuigd. ‘Al vind ik ook dat we vanuit de wetenschap daarin de balans moeten bewaren en ons niet teveel op het terrein van de politiek moeten begeven. Het is van belang dat we academische vrijheid en nieuwsgierigheid bewaren. En politici zitten in een heel andere context dan wetenschappers, als het om beleidskeuzes gaat. Dat je meer weet, betekent niet altijd dat je het ook beter weet. Zeker niet als je bedenkt dat politici voor heel andere maatschappelijke keuzes staan. Als wetenschapper moet je niet doen alsof je politicus bent.’

Maar ook het studentenbelang is De Ruijter nog niet vergeten. ‘Zaken die ik als student belangrijk vond, zijn nog steeds belangrijk. Bijvoorbeeld het feit dat studenten gezien worden en serieus genomen worden; en dat het onderwijs hen inspireert.’ Juridisch ervaringsonderwijs draagt daar volgens De Ruijter aan bij. Ze heeft met mededocenten aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid in alle juridische masters de Amsterdam Law Practice opgericht, waarvoor zij dit jaar de Nederlandse Hoger Onderwijspremie ontvingen. In dit programma wordt erop ingezet de ontwikkeling van de professionele identiteit van juristen te ondersteunen. Het gaat erom dat studenten leren hoe ze met lastige ethische dilemma’s moeten omgaan, net zoals in medische opleidingen veel wordt gedaan bij artsen. Maar het gaat ook over hoe ze zichzelf ontwikkelen als een verantwoordelijke jurist, inclusief vaardigheden en kennis. De Ruijter: ‘De jurist als individu maakt keuzes die bepalen wat het recht kan betekenen in de samenleving. Meer aandacht voor de jurist als individu, in plaats van enkel het systeem en de maatschappelijke context van het recht, is een opdracht voor al het rechtenonderwijs in Nederland.’

In de tijd dat De Ruijter zelf rechten studeerde, was er weinig aandacht voor het belang van je eigen keuzes en wie je bent als jurist. ‘Ik hoop dat ik door schade en schande wat wijzer  ben geworden op dat gebied, vooral door mijn werk bij Bureau Clara Wichmann, waar we procederen voor de verbetering van de positie van vrouwen in de samenleving. Daar vragen we ook steeds: wat is de rol van het recht voor het leven van mensen, en hoe kunnen we daar als juristen het verschil in maken?’