Regendruppels op straat, Thuisbezorgd-reclames op je scherm
Joanna Strycharz ontving een Veni-beurs voor onderzoek naar kwetsbaarheid door online dataverzameling
5 december 2024
Strycharz onderzoekt al jaren hoe bedrijven gegevens verzamelen. Zo onderzocht ze de effecten van de belangrijkste privacywet in Nederland: de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Deze wet moet mensen beschermen, maar veel mensen blijken nog steeds niet te weten wat bedrijven precies met hun gegevens doen.
Wat weten bedrijven over jou?
'Veel mensen weten dat bedrijven je advertenties laten zien op basis van je geslacht, leeftijd of woonplaats. Maar niet iedereen heeft door dat bedrijven ook inspelen op gevoelens van onzekerheid, of zelfs slapeloosheid. Dit maakt mensen extra gevoelig voor advertenties, zonder dat ze het doorhebben.'
Bij gebruikers met een bijna lege batterij, voerde Uber de prijzen voor hun taxi's flink op, zodat mensen onder tijdsdruk een dure taxi zouden boeken.
Dure taxi bij lege batterij
Is het je wel eens opgevallen dat je vaker reclames voor Thuisbezorgd.nl ziet als het regent? Met slecht weer zijn we extra gevoelig voor de verleiding om te bestellen. Dat is nog vrij onschuldig, maar in Amerika gaan bedrijven soms nog sluwer te werk, vertelt Strycharz. 'Uber kon daar op een gegeven moment inzien hoe leeg de batterij van je telefoon was. Bij gebruikers met een bijna lege batterij, voerde Uber de prijzen voor hun taxi's flink op, zodat mensen onder tijdsdruk een dure taxi zouden boeken. Gelukkig is Uber hier inmiddels weer mee gestopt.'
Het is voor mensen ook gewoon fijn om advertenties te zien die goed bij ze passen.
Hoe erg is dit?
Maar hoe erg is het dat bedrijven veel van ons weten? Strycharz: ‘Dat is lastig te zeggen, omdat online ervaringen voor iedereen anders zijn. Het is voor mensen natuurlijk ook gewoon fijn om advertenties te zien die goed bij ze passen.'
Maar soms maken bedrijven wel duidelijk misbruik van kwetsbaarheid. 'Op een gegeven moment konden bedrijven mensen gericht advertenties tonen op basis van zelfverzekerdheid. Hierdoor kregen onzekere tienermeisjes veel meer reclames voor huidverzorgingsproducten te zien.'
Mensen bewuster maken
Om te zorgen dat mensen online minder kwetsbaar worden, zijn er eigenlijk twee routes, legt Strycharz uit: empowerment en bescherming. 'Wetten zoals de AVG in Nederland, zorgen voor die bescherming. Mijn Veni-onderzoek richt zich meer op ‘empowerment’: kunnen we mensen ervan bewust maken van hoe bedrijven hen online gericht benaderen met reclame?
Het onderzoek is eigenlijk ook een bewustwordingscampagne. Door deel te nemen aan het onderzoek, leren mensen hoe ze zelf gericht benaderd worden door bedrijven’.
Hoe werkt het onderzoek?
‘We combineren datadonatie en informatie over de persoonlijkheid van deelnemers op basis van interviews en vragenlijsten. Het onderzoek is eigenlijk ook een bewustwordingscampagne. Door deel te nemen aan het onderzoek, leren mensen hoe ze zelf gericht benaderd worden door bedrijven. Ik hoop het onderzoek uiteindelijk te kunnen automatiseren. Zo kunnen we nog meer mensen mee laten doen en daarmee bewuster maken.'
Waar de advertenties terechtkwamen, lag dus niet aan de keuze van de politieke partijen, maar aan het algoritme dat niemand écht snapt, zelfs Google niet.
Niet altijd slechte bedoelingen
Strycharz benadrukt dat niet alle organisaties opzettelijk consumenten heel specifiek benaderen. 'Ik herinner me een onderzoek waarbij vijf Nederlandse politieke partijen precies dezelfde brede doelgroep met een advertentie wilden benaderen. Bijvoorbeeld 'vrouwen in Amsterdam'. Toch kwamen die advertenties bij heel verschillende mensen terecht. Dat lag dus niet aan de keuze van de politieke partijen, maar gewoon aan het algoritme dat niemand écht snapt, zelfs Google niet.’