Van ongeschikt naar frisse blik

In de afgelopen eeuwen zijn denkbeelden over vrouwen in de politiek flink veranderd. Lange tijd werden vrouwen vooral gezien als moeders: ze moesten thuisblijven om te kunnen zorgen en schoonmaken. Ze zouden niet geschikt zijn voor de politiek. Dit soort negatieve stereotypen hield vrouwen weg van posities van macht.

Tudor: 'Later is dit beeld veranderd. In de loop van de 20ste eeuw begon men juist voordelen te zien in de stereotype eigenschappen van vrouwen. Ze brachten met hun zorgende karakter iets nieuws in de politiek. Het ‘nieuwe’ perspectief van vrouwen vond men vooral waardevol in lokale politiek en als het ging om onderwerpen als onderwijs, gezondheidszorg en welzijn.'

De empathische vrouw en de zelfzuchtige man

In de loop der tijd is ook het beeld van vrouwen in topposities een stuk positiever geworden, legt Van der Pas uit: 'Tegenwoordig worden vrouwen gezien als empathische, integere en competente leiders. Mannen krijgen vaker het stempel machtsbelust, manipulatief en zelfzuchtig. Het beeld van mannen als leiders is op dit moment een stuk cynischer dan dat van vrouwen.'

Maakt gender in 2024 nog uit?

Of gender echt nog invloed heeft, is lastig te zeggen. 'Toen Biden aankondigde dat Harris de kandidaat zou worden voor de Democraten, was er een kleine daling in de steun onder mannelijke arbeiders uit minderheidsgroepen. Maar we weten nog niet waar dit aan ligt', vertelt Tudor. Volgens Van der Pas letten kiezers uiteindelijk toch vooral op beleid en karaktereigenschappen. ‘Wel zijn vrouwelijke kiezers iets meer geneigd op een vrouw te stemmen, maar dat verschil is maar klein.' In Amerika ziet Tudor nu wel een verschil: ‘Peilingen laten zien dat jonge Amerikaanse vrouwen een stuk meer geneigd zijn om op Harris te stemmen dan jonge Amerikaanse mannen.’

Welke thema’s centraal staan in een verkiezingscampagne, kan wel invloed hebben op de kansen voor een vrouwelijke kandidaat. Van der Pas: 'Als tijdens een campagne sterk de nadruk ligt op zorg of onderwijs, is dat over het algemeen een voordeel voor vrouwelijke kandidaten. Als een thema als terrorisme centraal staat, kiezen mensen eerder een man.'

De 'childless cat-lady' voldoet niet aan het stereotype

Toen Kamala Harris net was verkozen als democratische presidentskandidaat, maakte VP-kandidaat JD Vance een opvallende opmerking: hij verwees naar Harris als een 'childless catlady'; een kinderloos kattenvrouwtje. 'Het zou best kunnen dat deze opmerking van Vance effectief was voor sommige kiezers', legt Tudor uit. 'Vrouwelijke politiek leiders worden tegenwoordig gewaardeerd om hun zorgzame karakter als moeders. Vance benadrukt hier dat Harris niet aan dat stereotype beeld voldoet.’

VS versus Europa

Op 5 november maken maar twee kandidaten serieuze kans: Harris en Trump. Hierdoor zal gender waarschijnlijk geen grote rol spelen bij de stemkeuze van Amerikanen, legt Van der Pas uit: 'Voor Amerikanen is het een heel grote stap om te wisselen van partij; de Democratische en Republikeinse kandidaat liggen ver uit elkaar qua standpunten. De kans dat een kiezer switcht van partij puur vanwege het geslacht van een kandidaat, is dus klein.’

In veel landen in Europa ligt dat anders. ‘In Nederland hebben we bijvoorbeeld veel meer keus en zijn de verschillen tussen de partijen kleiner. Daardoor is de kans groter dat kiezers gender wel meenemen in hun afweging.’

Werk aan de winkel

Als gender nog maar weinig uitmaakt in de stemkeuze van mensen, is feminisme dan bijna ‘af’? 'Er zijn nog altijd minder vrouwen dan mannen in belangrijke posities en de loonkloof is ook nog niet verdwenen', benadrukt Tudor. ‘Dit geldt nog meer voor bijvoorbeeld vrouwen van kleur. Op sociale media duiken bovendien weer oude ideeën op over vrouwen, bijvoorbeeld dat ze terug moeten naar hun ‘basisrol’ als huisvrouw. Dat kan invloed hebben op de maatschappij en dus ook op de politiek. In de afgelopen decennia zien we vooruitgang, maar er is nog steeds werk aan de winkel.’