Op 6 juni mag Nederland stemmen voor het Europees Parlement. Maar waar gaan die verkiezingen nu echt over? En wat hebben we eigenlijk aan het Europees Parlement? We vroegen onze wetenschappers - politicologen en communicatiewetenschappers - naar antwoorden op prangende vragen rondom de Europese verkiezingen.

We horen vaak dat wat er ‘in Brussel’ gebeurt, ingewikkeld is. Wat zijn de Europese verkiezingen nu precies? 

Dr. Rosa Sanchez Salgado (universitair hoofddocent Europese Politiek): ‘Waar je bij nationale verkiezingen een regering kiest, stem je bij Europese verkiezingen voor de leden van het Europees Parlement. Deze parlementsleden zijn belangrijk, omdat ze wetten maken over actuele thema's zoals klimaat en migratie. Dit doen ze samen met de Europese ministerraad, die grotendeels bestaat uit de regeringsleiders van EU-landen. Samen controleren zij de Europese Commissie, het uitvoerende orgaan van de Europese Unie. Deze commissie is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het EU-beleid en het handhaven van opgestelde wetten in alle landen die verbonden zijn aan de EU.’  

De zetelverdeling in het Europees Parlement ziet er ook heel anders uit dan in de Nederlandse regering. Hoe zijn de zetels verdeeld?  

Salgado: ‘Het parlement heeft 720 parlementsleden, die evenredig verdeeld worden onder alle landen op basis van inwoneraantal. Dit betekent bijvoorbeeld dat Duitsland er 96 heeft, Frankrijk 81 en Italië 76. Nederland heeft 31 zetels, die worden ingevuld op basis van de partijen waar Nederlanders op stemmen. Landen met het kleinste aantal inwoners krijgen wat extra zetels, omdat ze anders te weinig invloed hebben. Op de website van het Europees Parlement kun je meer lezen over de zetelverdeling.’ 

Bij de Europese verkiezingen kun je niet direct stemmen voor een regeringsleider. Hoe wordt leider van de Europese Commissie gekozen? 

‘De president van de commissie moet worden voorgedragen door de Europese Raad. Pas als de raad iemand voordraagt, kunnen parlementsleden daarop stemmen. De keuze is redelijk beperkt, maar door het kiezen van een Europees Parlement hebben we dus indirect invloed op de gekozen voorzitter van de Europese Commissie.’ 

Waarom is het volgens jou belangrijk om te stemmen voor de verkiezingen? 

Salgado: ‘Jouw stem heeft een directe invloed op het Europees Parlement. Dit parlement speelt echt een grote rol in het maken van Europese wetgeving. Zo heeft de EU bijvoorbeeld belangrijke beslissingen genomen op het gebied van gas en kernenergie in de context van het klimaat. Daarnaast heeft de EU er voor gezorgd dat Google een boete van ruim 4 miljard euro heeft moeten betalen vanwege oneerlijke concurrentie tegen Android.’ 

De Europese verkiezingen lijken niet echt te leven in Nederland. Hoe gaan media met deze verkiezingen om? 

Dr. Katjana Gattermann (universitair docent Politieke Communicatie en Journalistiek): ‘Over het algemeen is er in de media minder aandacht voor Europese verkiezingen dan voor nationale verkiezingen. De EU wordt vaak gezien als een instituut waar minder op het spel staat dan bij verkiezingen voor een nationale regering. Dat zie je ook terug bij politieke partijen: ze steken een stuk minder geld in hun Europese dan in hun nationale campagnes.’ 

Rachid Azrout (universitair docent Politieke Communicatie): ‘Voor veel mensen is het vanzelfsprekend dat de centrale macht op nationaal niveau ligt. In het publieke debat gaat het daardoor regelmatig over “macht afstaan” aan de Europese Unie. Hierdoor hechten Nederlanders minder waarde aan Europa en zijn ze minder snel geneigd om zichzelf hierover te informeren.’  

‘Nieuwsmedia hebben er belang bij om nieuws te brengen wat mensen willen zien, om aan de vereiste abonnees en kijkcijfers te komen. Zolang de Europese verkiezingen niet echt leven, zullen ze minder hoog op de agenda staan van een nieuwsredactie. Uit onderzoek van de NOS bleek dat een substantieel deel van de kijkers wegzapte wanneer het journaal over de Europese verkiezingen begon.’ 

Gattermann: ‘Het commerciële aspect zorgt er ook voor dat media de politiek graag willen verslaan als een soort sportevenement: met veel conflict, persoonlijkheden, peilingen en schandalen. Deze elementen zijn vaak niet zo sterk zichtbaar binnen de Europese verkiezingen, vergeleken met nationale verkiezingen. Dit verklaart ook waarom de nadruk van veel media nu ligt op de mogelijke winst van radicaal-rechtse en extreemrechtse partijen bij aankomende verkiezingen.’ 

Met de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie lijkt desinformatie en nepnieuws nog makkelijker te creëren en verspreiden dan eerder. Speelt dit een rol bij deze Europese verkiezingen? 

Claes de Vreese (hoogleraar Kunstmatige Intelligentie & Maatschappij): 'Er is absoluut een hoop desinformatie te vinden in deze verkiezingsperiode. Een organisatie die dit duidelijk laat zien is de European Digital Media Observatory (EDMO). Zij geven dagelijkse updates over disinformatie rondom de verkiezingen.'  

Hoe kun je desinformatie en nepnieuws over de verkiezingen herkennen en vermijden? 

De Vreese: ‘Dat is heel lastig, omdat de technologie die nodig is voor het produceren van disinformatie, steeds beter wordt. Maar vaak is er wel een standaardformule: komt de informatie van een politieke groepering en is het specifiek gericht op het beschadigen van instituten of kandidaten? Sta dan even een moment stil, denk na en vraag je af of je dit wel moet geloven en het wil delen met anderen.’