Gattermann kijkt met grote interesse naar de mediaberichtgeving over de verkiezingsuitslagen omdat dit precies het onderwerp van haar onderzoek is: de framing van resultaten. De komende periode analyseert ze samen met haar team de mediaberichtgeving bij deze en andere verkiezingen en hoe dit invloed heeft op kiezers. ‘Dit gaat niet alleen over de objectieve prestaties van een politieke partij. Cijfers kunnen op meerdere manieren worden uitgelegd en ook partijideologie beïnvloedt vaak wie wel en niet in het nieuws komt.’  

Opvallend hoe er al direct na de exitpoll maar één frame bestond

Gattermann stelt dat media met hun berichtgeving een belangrijke rol spelen bij het legitimeren van verkiezingen en de acceptatie van de uitslagen, en bij het framen van winnaars en verliezers. Twee belangrijke beslissingen hebben doorgaans invloed op de berichtgeving.

‘Ten eerste moeten media beslissen welke partijen het waard zijn om in de kop op te nemen en of ze een partij als verkiezingswinnaar of -verliezer presenteren.’ Ze noemt het opvallend hoe snel er al direct na de exitpoll maar één frame bestond, dat van PVV als grote winnaar. ‘Dat is best uitzonderlijk dat er door iedereen, media en politici, direct na de exitpoll één verhaal werd verteld dat niet meer veranderde. Ook niet toen de allereerste resultaten nog even een ander beeld lieten zien. Meestal zien we bij verkiezingen in meerpartijenstelsels zoals Nederland meerdere versies van winnaars en verliezers.’

Hoe lees je de cijfers

Volgens Gattermann hangt de keuze wie als winnaar of verliezer te presenteren vaak sterk samen met de interpretatie van verkiezingsuitslagen. Een partij kan bijvoorbeeld de meeste stemmen hebben gewonnen, maar minder dan bij de vorige verkiezingen. Dit kan je aIs winst of verlies framen. Of een nieuwe partij haalt veel stemmen binnen, maar doet het slechter dan in de peilingen was voorspeld. ‘Meestal presenteren mediakanalen de partijen die stemmen hebben verloren ten opzichte van eerdere verkiezingen als verliezers. Dat ging op voor de VVD die minder zetels binnenhaalde dan bij de vorige verkiezingen. Maar bij Groen Links-PvdA zagen we juist een vergelijking met de peilingen en werd er dus een hele andere standaard gebruikt.’

De PVV heeft overduidelijk de meeste zetels binnengehaald, maar Gattermann wijst erop dat verhoudingen en percentages een beetje uit het zicht raken. ‘De PVV heeft de meeste zetels binnengehaald, maar procentueel gezien komt het neer op iets meer dan 24% van het totaal en dus niet een meerderheid. Als je het nieuws echter leest en naar de electorale kaarten kijkt, kan je nu als kiezer de indruk krijgen dat de PVV overal de meerderheidspartij is.’

Nieuwsmedia zijn op zoek naar nieuwswaardigheid

Daarnaast willen nieuwsmedia hun publiek trekken met verrassende, vermakelijke of conflictueuze inhoud. ‘In de context van verkiezingsresultaten hebben partijen die extremere beleidsposities innemen en die de mainstream uitdagen vaak meer nieuwswaarde. Er is een grotere kans dat zij als verkiezingswinnaars worden afgeschilderd dan degenen met gematigdere standpunten, zelfs als hun "objectieve" politieke prestaties vergelijkbaar zijn.'  

Dit bleek bijvoorbeeld uit eerder onderzoek naar de verkiezingen voor het Europese Parlement. ‘Politieke partijen met een extreem standpunt haalden eerder het nieuws dan meer gematigde partijen al haalden ze gelijke resultaten. In het geval van de Nederlandse verkiezingen vielen deze twee eigenlijk samen. De partij met de meeste zetels is ook een partij die de mainstream uitdaagt.’

Bewustmaken

Met haar onderzoek wil Gattermann journalisten graag bewust maken van hun invloed op het politieke proces en op de kiezer. ‘Nieuwsmedia hebben een hele belangrijke rol om kiezers over de uitslagen te informeren en deze te legitimeren. En dat doen ze in Nederland op zich goed, maar het is ook belangrijk te realiseren dat de keuzes die ze maken invloed hebben op wat kiezers denken. Het kan invloed hebben op het gevoel van legitimiteit en hoe kiezers de resultaten accepteren.’