Buiten de universiteit was Meindert vooral bekend als een publieke intellectueel met vaak tegendraadse opvattingen. Binnen de universiteit was Meindert een inspirerende docent die studenten altijd wist uit te dagen en was hij een internationaal toonaangevend onderzoeker op zeer uiteenlopende terreinen. Als geen ander belichaamde hij de ‘Brede Politicologie’. Meindert was bijna altijd goed gehumeurd, hij was humoristisch en energiek. Mede hierdoor was het fijn met hem samen te werken.

Meindert Fennema was afkomstig uit een deels anarchistische familie uit Friesland en groeide op in Zeist waar het gezin naartoe was verhuisd toen hij nog jong was. Hij was spastisch, en leerde van zijn moeder hoe daar mee om te gaan: “je doet alles wat anderen ook doen, alleen jij moet meer je best doen”.  Na het afronden van het gymnasium monsterde hij op achttienjarige leeftijd aan bij een cruiseschip waarop hij meerdere continenten aandeed. Over deze jeugdjaren publiceerde hij na zijn emeritaat twee vlot geschreven deels autobiografische romans. Toen hij daarna ging studeren werd hij eerst lid van het uiterst conservatieve Utrechtse Studenten Corps en sloot hij zich later aan bij de Communistische Partij Nederland (CPN). Ook hierover schreef hij een boek, Goed Fout, waarin hij kritisch terugblikt op zijn ‘predemocratische periode’, zoals hij dat zelf noemde. Zijn ervaring in deze kringen waren een belangrijke voedingsbodem voor zijn latere radicaal-democratische denken en doen.

Meinderts onderzoek ging deels over de kwaliteit van de Nederlandse politiek-economische elite. Zowel zijn oratie in 2002 als zijn afscheidsrede in 2012 gingen hierover. Zelf had Meindert een ingewikkelde relatie tot de Nederlandse elite. Nadat hij een relatie had gekregen met Caroline van Dullemen verhuisde hij naar haar rietgedekte villa in Aerdenhout, waar hij zich als een vis in het water leek te voelen in de kringen van het ‘Oude Geld’. Meindert kon er smakelijk over vertellen (“hoe hoger de hekken, hoe nieuwer het geld”). Tegelijkertijd heeft hij er nooit voor teruggedeinsd de leden van die elite in het openbaar te bekritiseren, te provoceren en soms te ridiculiseren. Hierdoor bleef hij in zekere zin een buitenstaander.

Dit laatste gold minstens zozeer voor zijn positie binnen GroenLinks, de partij waarvan hij lid werd toen de CPN hierin opging. In de jaren ’90 uitte hij felle kritiek tegen de bestrijding van Hans Janmaat met juridische middelen. Ook later sprak hij zich altijd ferm uit voor de vrijheid van meningsuiting en tegen het gebruik van juridische middelen om meningen te bestrijden. Meer recentelijk sprak hij zich ferm uit tegen het verbod van de Vereniging Martijn, die zich ten doel stelt begrip te kweken voor mensen met pedofiele gevoelens. Ook maakte hij zich grote zorgen over de woke beweging op universiteiten, zeker dat deel van die beweging die studenten wil beschermen tegen ‘kwetsende opvattingen’. Dit alles was tegen het zere been van juist diegenen waarmee hij verder politiek sympathiseerde.  

In zijn studententijd was Meindert actief bij de protesten voor meer studenteninspraak op de universiteit die uiteindelijk aanleiding gaven tot het ‘conflict Daudt’. Kenmerkend voor de wijze waarop politicologie zich aan de UvA heeft geprofileerd na het conflict rond Daudt, is wat we de brede politicologische benadering noemen. Hierbij gaat het erom dat we ons niet alleen richten op het handelen van de traditionele politieke actoren, de staat, de regering, partijen en parlement, maar dat we hun handelen en politieke ontwikkelingen proberen te begrijpen binnen de bredere maatschappelijke, culturele en historische context waarin deze plaatsvinden. Meindert was bij uitstek een vertegenwoordiger van de brede politicologie.

Meindert was in 1981 gepromoveerd bij wiskundige Rob Mokken, hoogleraar Methoden en Technieken van Sociaalwetenschappelijk Onderzoek. Dat de wetenschappelijk apolitieke Mokken zijn promotor wilde worden terwijl Meindert destijds overtuigd Marxist was heeft grote indruk op hem achtergelaten. Zijn proefschrift was zijn tijd ver vooruit door de combinatie van innovatieve netwerkanalyse op grootschalige data enerzijds en een kritisch- theoretische beschouwing over de macht van het bedrijfsleven in de samenleving anderzijds. Meindert ontwikkelde zich, mede door zijn politiek-theoretische studies naar het werk van Franse verlichtingsdenkers, steeds meer als een radicaal-democraat. Hij vond, boven alles, dat de wetenschap en de samenleving een plek horen te zijn waar een diversiteit aan opvattingen elkaar kritisch bevragen.

Net als in het persoonlijke leven, heeft Meindert zich in zijn wetenschappelijk werk bijzonder weinig aangetrokken van hokjesdenken. Hij nam met een open blik kennis van díe onderdelen van verschillende theoretische invalshoeken en benaderingen die hem interesseerden en zijn publicaties waren inhoudelijk en methodologisch zeer divers. Het omvat historisch werk, ideeëngeschiedenis (met name over het Saint Simonisme), conceptueel-theoretische analyses, kwantitatief kiezersonderzoek en netwerkanalyses. Meindert publiceerde over een breed scala aan thema’s, waaronder sociaal kapitaal, etnische verhoudingen, de steun voor anti-immigratiepartijen en de politieke macht van het bedrijfsleven. Veel van zijn werk bleek innovatief en vooruitstrevend, juist omdat hij verschillende wetenschappelijke velden en methoden met elkaar wist te verbinden.

Meindert was een zeer inspirerend docent. Deels inspireerde hij studenten door ze uit te dagen met opvattingen waarmee ze het oneens waren. Maar Meindert was ook analytisch bijzonder scherp. Hij accepteerde geen oppervlakkige borrelpraat. Hij had een scherp gevoel voor humor en kon serieuze kwesties met een soort vileine spot benaderen. Veel studenten konden dit goed waarderen, maar uiteraard werd er door sommigen ook aanstoot aan genomen, vaak tot Meinderts groot genoegen. Dit gold ook voor zijn discussies op Twitter.

Wij zullen Meindert enorm missen, om zijn humor, zijn scherp-kritische blik, zijn vriendschap en altijd collegiale instelling.

- Wouter van der Brug en Eelke Heemskerk

Enkele collega’s over Meindert Fennema

“Het wetenschappelijk werk van Meindert typeerde zich door de unieke combinatie van in de praktijk gebrachte politieke theorie en empirisch onderbouwde artikelen. Zo bleef hij links en rechts verbazen dan wel confronteren met hun eigen inconsistenties. Dat maakte hem tot een werkelijk onafhankelijke wetenschapper." - Jean Tillie (Hoogleraar Politicologie en frequent co-auteur)

“Meindert was een betrokken begeleider die zijn promovendi en studenten uitdaagde hun eigen visie te ontwikkelen en deze helder en zo eenvoudig mogelijk te verwoorden.  ‘Houd het simpel!’ en ‘wat beweer jij nou eigenlijk?’ waren vast onderdeel van zijn repertoire tijdens besprekingen. Aanzetten voor papers en hoofdstukken die pronkten met ingewikkelde termen en vooral reproduceerden wat toevallig in de mode was, werden sceptisch ontvangen: ‘wake me up when it is over’. Zijn gastvrijheid, persoonlijke band en vermogen om in te spelen op de unieke behoeften van individuele studenten en promovendi maakten hem tot een inspirerende leermeester voor velen.” - Marcel Maussen (Universitair Hoofddocent, oud-promovendus van Meindert)

“'En? Heb je/ben je...?' Sinds het allereerste contact en ondanks de recente eigen strijd tegen een rotziekte had Meindert altijd ruimte voor een persoonlijke follow-up, en voor gevraagd en ongevraagd advies. Meindert, je was bijzonder. Je wordt nu al gemist.” - Leila Abouyaala (Coördinator Bedrijfsvoering Politicologie)

“Meindert was een Socratische horzel die flink kon steken, en met flair kon schrijven. Zijn autobiografie, Goed Fout, is een duurzame politiek-theoretische bijdrage over de meeloper; een belangwekkend politiek fenomeen, dat vaak over het hoofd wordt gezien, en dat hij meedogenloos en met enige zelfspot analyseert. Als het de aard van (calvinistische) beschaving is om ijdelheid nuttig te laten zijn, dan verdient Goed Fout de status van klassieker.” - Eric Schliesser (Hoogleraar Politieke Theorie)

Meer over Meindert Fennema

Marcel Maussen en Floris Vermeulen hebben samen met andere aio’s van Meindert een bundel geschreven ter ere van zijn academische afscheid. Wie meer wil lezen over Meinderts werk aan de Universiteit van Amsterdam kan die bundel hier lezen.”

Eelke Heemskerk schreef in 2012 deze bijdrage over de wetenschappelijk betekenis van het netwerkonderzoek van Meindert Fennema.