De Den Uyl leerstoel richt zich op de ontwikkelingen in het democratisch socialisme, in relatie tot wetenschap en samenleving. Eerder vervulden Jan Pronk, Ad Oele, Ed van Thijn, Ad Geelhoed, Frank Vandenbroucke en Sarah de Lange dit hoogleraarschap. De komende jaren zal Femke Roosma binnen deze leerstoel onderzoek doen naar de verzorgingsstaat en sociaal beleid en hoe deze voor betere bestaanszekerheid en meer sociale binding in de samenleving kunnen zorgen.

De verzorgingsstaat versterken

‘Mijn specifieke invulling van de leeropdracht gaat over hoe we de legitimiteit van de verzorgingsstaat kunnen versterken’, legt Roosma uit. ‘Ik wil onderzoeken wat mensen de belangrijkste doelen van de verzorgingsstaat van nu en in de toekomst vinden en welke veranderingen zij vinden dat er nodig zijn. Moet er bijvoorbeeld meer nadruk komen op armoedebestrijding, het bevorderen van participatie of juist het vergroten van het welzijn? En wat zien mensen als de grootste problemen en dilemma’s en oplossingen daarvoor?’

Daarnaast wil Roosma onderzoeken hoe dit denken over de verzorgingsstaat sociale instituties kan veranderen en verbeteren. ‘Hoe kan ons sociaal beleid meer aansluiten bij wat de samenleving belangrijk vindt? Er wordt steeds vaker geëxperimenteerd met nieuw beleid dat van onderop geïnitieerd worden, bijvoorbeeld de vertrouwensexperimenten in de bijstand of het ‘gewoon geld’ experiment in het Tilburgse armoedebeleid. Brengen deze daadwerkelijk verbetering? En op wat voor andere manieren kunnen nieuwe ideeën uit de samenleving onze verzorgingsstaat verbeteren?’

Ons sociale stelsel kampt met grote problemen

Volgens Roosma is nú het optimale moment om deze vragen te onderzoeken. ‘Het sociale stelsel is een van de mooiste uitvindingen van de mens, maar kampt met grote problemen. Armoedeproblematiek in Nederland neemt toe en bijstandsgerechtigden kunnen slechter rondkomen. Veel mensen worstelen met ernstige schuldenproblematiek, niet zelden veroorzaakt of vergroot door de overheid.’ Ook noemt Roosma de grote uitvoeringsproblemen met verschillende sociale regelingen die tot veel kritiek en ontevredenheid leiden.

Ons stelsel repareren

‘Hoe repareren we ons stelsel op zo’n manier dat mensen zich er weer in herkennen, dat ze zich erdoor geholpen voelen en ook dat ze de solidariteit met anderen weer voelen?’ De leerstoel biedt volgens haar allerlei mogelijkheden om met wetenschappelijke bevindingen hieraan bij te dragen. Ze kijkt er dan ook naar uit om door onderzoek antwoorden te vinden op de genoemde vragen, ‘samen met de studenten en collega’s van de UvA, met beleidsmakers en met iedereen in de samenleving die zich bij dit onderwerp betrokken voelt.’

De samenwerking met de financier van de leerstoel, de Wiardi Beckmanstichting (WBS), kan daarbij een boost geven aan wetenschappelijk geïnformeerde discussies met sociale partners, politici en beleidsmakers. Of aan gezamenlijk nadenken over beleidsvoorstellen, hervormingen en beleidsexperimenten die aansluiten bij het veranderende denken over de verzorgingsstaat. ‘Zodat we de legitimiteit van het sociale stelsel niet alleen op papier, maar ook in het echt versterken.’

De leerstoel gaat 1 juli 2023 van start.