‘Emoties spelen een grote rol in ons persoonlijke en professionele leven. Ze geven vorm aan onze sociale relaties en beïnvloeden onze werkprestaties en succes in het leven. Om te begrijpen hoe mensen functioneren, moeten we daarom emoties begrijpen,’ zo stelt Gerben van Kleef, hoogleraar sociale psychologie aan de faculteit Maatschappij & Gedrag van de Universiteit van Amsterdam waar onderzoek naar emoties een lange en rijke traditie heeft.

Van oudsher werden emoties gezien als een gebeurtenis binnen een individu en onderzoek was vooral gericht op de manifestaties van emoties in één persoon. Sinds het begin van de 21 eeuw is er echter een groeiend wetenschappelijk besef ​dat emoties inherent sociaal zijn. Emoties komen namelijk vooral op in de interactie tussen mensen, worden gereguleerd door sociale normen, uitgedrukt in sociale situaties en hebben invloed op anderen. Sindsdien probeert wetenschap veel meer te begrijpen hoe onze emotionele uitingen van invloed zijn op anderen.

Samen met organisatiepsycholoog Stéphane Côté van de University of Toronto presenteert Van Kleef de eerste analyse van dit in toenemende mate invloedrijke onderzoek naar de sociale effecten van emoties. Ze bespreken de belangrijkste theoretische perspectieven en documenteren de impact die emotionele uitingen hebben op het voelen, denken en handelen van anderen aan de hand van de resultaten van empirisch onderzoek. De auteurs concluderen dat al dit onderzoek dezelfde richting op wijst: het kunnen herkennen van de emotionele uitingen van anderen en het kunnen reguleren van de eigen emotionele uitingen zijn cruciaal voor succesvolle sociale interacties. Maar hoe emoties worden geïnterpreteerd is sterk afhankelijk van de persoon en situatie.

Opmerkelijke effecten op voelen, denken en gedrag

Volgens Van Kleef en Côté blijkt uit het onderzoek dat emotionele uitingen opmerkelijke effecten hebben op het voelen, denken en gedrag van anderen. Deze effecten manifesteren zich op verschillende levensgebieden, van romantische relaties tot besluitvorming in groepen, van klantenservice tot conflicthantering en van leiderschap tot teamsporten. ‘Talrijke onderzoeken tonen aan dat emoties zich verspreiden tussen mensen’, vatten de auteurs samen. ‘Bewijs toont ook dat het nauwkeurig kunnen herkennen van de emotionele uitingen van anderen en het effectief kunnen reguleren van de eigen emotionele uitingen cruciaal zijn voor succesvolle sociale interacties.’ Tevens stellen Van Kleef en Côté dat de invloed van emotionele uitingen afhangt van hoe een waarnemer informatie kan verwerken over de situatie en hoe gepast hij/zij de emotie vindt binnen de context.

Kijk naar de sociale signalen die emoties afgeven

De auteurs zoomden specifiek in op de sociale gevolgen van emotionele uitingen en of bepaalde emoties een positief of negatief effect hebben. Dit blijkt per persoon en situatie te verschillen. ‘Emotionele uitingen zijn een belangrijke bron van informatie’, leggen de auteurs uit, ‘en of die informatie ook wordt opgenomen en hoe die wordt geïnterpreteerd kan per persoon en situatie verschillen.’

Eenzelfde emotie kan hierdoor zowel een positief als een negatief effect op gedrag hebben. Van Kleef en Côté noemen als voorbeeld uitingen van woede. Deze kunnen tot gewenste gedragsreacties leiden, zoals samenwerking en verbeterde prestaties, als waarnemers gemotiveerd en in staat zijn tot grondige informatieverwerking en de uitdrukking van woede gepast vinden binnen de situatie. Omgekeerd kan woede ongewenst gedrag als recalcitrantie en verminderde prestaties uitlokken als waarnemers ongemotiveerd zijn om informatie grondig te verwerken en de uitdrukking ongepast vinden.

Deze afhankelijkheid van persoon en situatie geldt ook voor positieve emoties. ‘Mensen denken vaak dat positieve emoties gewenst gedrag uitlokken en negatieve emoties ongewenst gedrag’, legt Van Kleef uit, ‘maar zo simpel is het duidelijk niet. Positieve emoties kunnen ook heel goed ongewenste reacties uitlokken en negatieve emoties dus gewenste reacties. Dat hangt steeds af van hoe de waarnemer de informatie verwerkt die in de emotie besloten ligt en in hoeverre de emotie als gepast wordt gezien.’

Tot slot bleek ook de functionaliteit van emotionele uitingen af te hangen van hoe ze worden gebruikt en waargenomen. ‘Hoe verleidelijk het ook mag zijn om de sociale effecten van emoties als functioneel te interpreteren, elk voorbeeld van een gewenst effect kan worden gekoppeld aan een voorbeeld van een ongewenst effect’, stellen de auteurs. ‘Om te begrijpen wanneer emoties functioneel of disfunctioneel zijn, moeten we kijken naar de sociale signalen die emoties afgeven en hoe die passen in de context.’

Publicatiedetails

Gerben A. van Kleef and Stéphane Côté, 2022, The Social Effects of Emotions. Annual Review of Psychology

Meer weten?

Voor vragen over deze studie kun je contact opnemen met Gerben van Kleef. Benieuwd naar het onderzoek bij de afdeling Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam? Neem een kijkje hier.