Om het hoofd te bieden aan de negatieve impact van stress, gebruiken miljoenen mensen ter wereld kalmerende medicatie. Maar die medicatie kan allerlei nare bijwerkingen hebben. ‘De ontwikkeling van en onderzoek naar innovatieve en niet-farmacologische interventies voor stressvermindering zijn daarom hard nodig’, stelt Martina de Witte. ‘Vooral voor patiëntpopulaties waarvan bekend is dat ze kwetsbaarder zijn voor stress en voor wie psychologische interventies minder geschikt zijn, zoals mensen met een licht verstandelijke beperking. ‘

Omdat al bekend is dat muziek stress kan verminderen, zowel door te luisteren als zelf muziek te maken, worden muziekinterventies steeds vaker gebruikt in de medische en geestelijke gezondheidszorg. ‘De ervarings- en actiegerichte benadering van muziekinterventies maken deze bovendien bijzonder goed geschikt voor mensen die functioneren op een lager intellectueel niveau’, stelt De Witte.

Naast het analyseren van effecten, heeft zij samen met haar team onderzoek gedaan naar de precieze inzet van verschillende typen muziekinterventies, en welke aspecten van deze interventies van belang zijn bij het behandelen van stressklachten. ‘In de praktijk zien we dat er met name gebruik wordt gemaakt van twee typen muziekinterventies: 1) muziekluisterinterventies (‘music medicine’), waarbij het doel is te ontspannen door het luisteren naar specifieke relaxerende muziek, en 2) muziektherapie interventies om stress en spanning te behandelen. Laatste zijn doelgerichte en methodische interventies, aangeboden door een gediplomeerd muziektherapeut, die het luisteren naar muziek en het samen muziek maken omvatten, zoals songwriting, samen zingen, of muzikale improvisatie.’

Op hoog niveau bewijs dat muziekinterventies effectief kunnen zijn

In een eerste studie analyseerde De Witte met collega’s ruim 100 onderzoeken met in totaal bijna 10.000 deelnemers, waarvan er 4.838 deelnamen aan een muziekinterventie groep (muzikale activiteiten of muziektherapie). De interventies vonden plaats in klinische, medische en aan werk of studie gerelateerde settingen. De overige 4.779 vormden de controlegroep. Uit deze eerste studie blijkt dat muziekinterventies positieve kleine tot middelgrote effecten hebben zowel op fysiologische stressgerelateerde 'arousal' (verhoogde bloeddruk, hartslag, hormoonspiegels) en op ervaringen van stress (angst, rusteloosheid of nervositeit).

• Muziek blijkt de fysiologische effecten waarmee stress gepaard gaat, zoals toegenomen hartslag, bloeddruk en ademhalingssnelheid, te kunnen verminderen;
• Muziek heeft positieve effecten op het subjectief ervaren van stress, zoals het gevoel het niet meer aan te kunnen, zich zorgen maken en nervositeit.

Deze studie levert op hoog niveau bewijs dat muziekinterventies effectief kunnen zijn in het verminderen van stress en rechtvaardigt daarmee het toenemende gebruik van muziekinterventies in zowel de medische- als de geestelijke gezondheidszorgpraktijk’, stelt De Witte.

Muziektherapie blijkt vooral effectief bij het verminderen van stress

In een tweede studie maakt De Witte met collega’s een systematische analyse van onderzoeken naar de effecten van specifiek muziektherapie interventies op het verminderen van stress. In totaal werden hiermee 47 onderzoeken met een controlegroep van 2.747 deelnemers in kaart gebracht.

De onderzoekers concluderen dat muziektherapie een middelgroot tot groot effect heeft op stressgerelateerde uitkomsten. ‘Vooral muziektherapie is dus effectief bij het verminderen van stress. Dit kan mogelijk verklaard worden door de gepersonaliseerde, op maat gesneden aanpak van de muziektherapeut die specifiek is opgeleid om muzikaal af te stemmen op de behoeften van de patiënt’, concludeert De Witte. Deze resultaten rechtvaardigen volgens De Witte het toenemende gebruik van muziektherapie door een gekwalificeerde muziektherapeut in zowel de GGZ-praktijk als ook medische settingen. Gezien de meerwaarde van een gediplomeerde muziektherapeut raadt De Witte aan goed na te denken of muziektherapie nodig is, of dat muziek luisterinterventies, veelal aangeboden door zorgverleners, voldoende zijn.

‘Overall kan dus worden geconcludeerd dat muziekinterventies in de vorm van zowel muziek luisteren als in de context van muziektherapie, gegeven door specifiek opgeleide en getrainde therapeuten, veel voordeel kunnen opleveren voor patiënten in zowel medische settingen als in de geestelijke gezondheidszorg’, concludeert De Witte.

Promotiedetails

Martina de Witte,’ Music Interventions for Stress Reduction’, promotoren: prof. dr. G.J.J.M. Stams en prof. dr. X.M.H. Moonen, copromotor: prof. dr. S.A.H. van Hooren

Tijd en locatie

Vrijdag 29 oktober, 11.00, Aula (Lutherse Kerk), Amsterdam.

Over Martina de Witte

Martina de Witte is als docent en onderzoeker verbonden aan de Academie voor Gezondheid en Vitaliteit van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, de Universiteit van Amsterdam, en het landelijk lectoraat KenVaK. Daarnaast heeft ze jarenlange praktijkervaring als muziektherapeut bij Stevig, waar mensen met lichte verstandelijke beperkingen en (forensische) psychiatrische problematiek worden behandeld. Ze presenteert haar onderzoeksresultaten op zowel landelijke als internationale conferenties en symposia, en werkt op internationaal niveau samen met verschillende onderzoekers om zodoende nog diepgaander onderzoek te kunnen verrichten naar effecten en toepasbaarheid van innovatieve en ervaringsgerichte interventies, zoals muziekinterventies.