Gemotoriseerd vervoer, meestal autoritten door slechts één persoon, is nog steeds de dominante vorm van stedelijk vervoer. Steden staan onder druk om over te stappen op duurzame systemen door meer in te zetten op fietsen, lopen en openbaar vervoer. Organisatorische en institutionele obstakels belemmeren dit proces. 'Steden hebben strategische capaciteit nodig – het vermogen om praktijken te organiseren, te voorspellen en aan te passen – om te kunnen reageren op hedendaagse problemen op het gebied van het vervoersbeleid', stelt planoloog Meredith Glaser. 'De vraag is hoe deze capaciteit op te bouwen. Eén manier is leren van het buitenland. De praktijk om elders naar oplossingen te zoeken is zo oud als de steden zelf.'

De onopgeloste vraag

Al tientallen jaren reizen groepen medewerkers en ambtenaren van steden naar andere plaatsen om praktijken te verkennen die veelbelovend zijn voor hun eigen steden. Bogota’s Bus Rapid Transit-systeem heeft vele steden geïnspireerd om dit voorbeeld te volgen. Malta heeft van andere Europese steden geleerd over het rekeningrijden, en sommige Nederlandse fietsbeleidsmaatregelen worden als 'onweerstaanbaar' beschouwd en staan internationaal in de belangstelling. Het impliciete doel is ambitieus: buitenlandse ervaringen zullen de kennis vooruithelpen en de aanzet geven tot de toepassing van nieuwe praktijken.

Maar in hoeverre leidt het leren van het buitenland tot (versnelde) actietrajecten en transformaties? Hoe maakt deze beleidsoverdracht leren mogelijk en hoe vertaalt dit leren zich in praktische kennis? 'Zowel vervoersplanners als wetenschappers hebben baat bij een explicieter begrip van deze processen', stelt Glaser. Ze probeerde antwoord te vinden op bovenstaande vragen met een multimethodische aanpak en door het analyseren van leerbezoeken van gemeentemedewerkers en -ambtenaren aan stedelijke fietsomgevingen, zoals Amsterdam.

Drijvende krachten achter het leerproces

Glaser constateert dat leren en kennisoverdracht kunnen plaatsvinden door middel van beleidsoverdracht tijdens leerbezoeken, en dat deze vorm van leren de strategische capaciteit kan versterken. Maar er moet wel rekening worden gehouden met de volgende drijvende krachten achter het leerproces: individuele 'agency', de plaats van overdracht zelf, en de modererende rol van de betrokken organisaties en instellingen die bepaalt wie er wordt uitgenodigd, wat de discussiepunten zijn en welke uitkomsten mogelijk.

'Op een individueel niveau was "agency" een belangrijke factor', voegt Glaser toe. 'Hoewel de individuele motieven voor deelname verschilden, bleken openheid en nieuwsgierigheid belangrijke voorwaarden voor leren. Op het niveau van de groep was de setting een belangrijke drijfveer, die de context bood voor cognitief, sociaal, ruimtelijk en zintuiglijk leren.'

Informele groepsactiviteiten en het sociaal-politieke landschap

Glaser onderstreept de waarde van informele groepsactiviteiten om de capaciteit en bereidheid te vergroten om het stedelijk vervoersbeleid opnieuw vorm te geven. Dergelijke activiteiten bieden actoren de gelegenheid samen te komen en inzicht te krijgen in lokale verschillen tussen interpretaties van beleidsproblemen en mogelijke oplossingen. Maar ook zekerheid over de eigen rol, verantwoordelijkheid en vertrouwen in de uitvoering van (infrastructuur)projecten en fietsbeleid spelen een cruciale rol. Tot slot noemt Glaser de tijdsfactor van het sociaal-politieke landschap, 'zoals een nieuw verkozen burgemeester of wethouder, of een op handen zijnde obligatie-uitgifte van miljarden dollars, die een verschuiving in de prioriteiten kan ondersteunen en legitimeren.'

Structureel investeren in lokaal kennisbeheer

'Dit onderzoek ondersteunt de logica van structurele investering in lokaal kennismanagement. De versterking van capaciteiten om de assimilatie van kennis binnen en tussen organisaties te coördineren speelt hierbij een specifieke rol en levert voordelen op', concludeert Glaser. 'Dergelijke capaciteiten kunnen samenwerking en lokale innovatie structureel ondersteunen en de basis leggen voor de opbouw van strategische capaciteit die nodig is voor de omslag naar duurzame mobiliteit.'

Details van het proefschrift

Meredith Glaser (2021), From global ideas to local action. Building capacity to reshape urban transport policy. Promotoren: prof. Marco te Brömmelstroet en prof. Luca Bertolini. Link naar proefschrift in UvA-DARE

Tijd en plaats van verdediging van het proefschrift

Vrijdag 10 september, 13.00 uur, Agnietenkapel, Amsterdam. Zie ook de agenda.