Bijna dagelijks berichten nieuwsmedia over de internationale strategie van China als opkomende macht. ‘Maar sommige instrumenten die China hierbij inzet kenden we nog niet goed’, vertelt politicoloog Julia Bader van de Universiteit van Amsterdam. Ze doelt hiermee op de internationale afdeling van de Chinese Communistische Partij (CCP) die sinds 1949 de Volksrepubliek China regeert. ‘Deze afdeling onderhoudt eigen contacten met andere communistische partijen wereldwijd, maar ook met niet-communistische partijen. Hier was nog niet veel over bekend, maar deze contacten kunnen wel belangrijk zijn, want het zijn potentiele kanalen van invloed.’

Spitten door de online verslagen van CCP

Om de activiteiten van de internationale afdeling van de CCP in kaart te brengen, dook Bader met internationale collega’s in de verslagen die de partij zelf op internet plaatst van ontmoetingen met internationale contacten. ‘En er is veel beschikbaar’, legt Bader uit, ‘omdat de partij op deze manier zichtbaar wil maken dat ze internationaal veel vrienden hebben die tegen China opkijken.’ Bader koppelde deze informatie bovendien aan ontwikkelingen in betreffende landen zelf waar contact mee was gelegd. ‘Soms lijken de verslagen maar op lege slogans, maar gekoppeld aan andere data komen er interessante patronen naar boven’, licht Bader toe.

Contacten met diverse partijen

Bader bracht in kaart met wat voor partijen en in wat voor landen de CCP contacten legde. ‘In de praktijk zijn dit vooral partijen die aan de macht zijn, zo is de mogelijke invloed natuurlijk het grootst. Ook heeft de CCP als beleid zich niet te mengen in de politiek van andere landen, en dan zou het vreemd zijn partijen in de oppositie te benaderen. Maar in democratische landen zien we ook veel contacten met partijen in de oppositie.’

‘Ook zien we dat in het netwerk veel oud-communistische partijen zitten en dat de partij met bepaalde landen bovengemiddeld veel contact onderhoudt. Bij een land als Noord-Korea bijvoorbeeld, hebben deze activiteiten van de CCP veel invloed op de betrekkingen tussen beide landen. Deze bias naar links is niet verbazingwekkend, maar de CCP zelf stelt open te staan voor alle partijen. En het is daarom wel interessant om te zien dat de CCP ook nog zeer recentelijk partijen in het linkse spectrum en communistische partijen benadert.’

‘Uit onze meest recente data blijkt dat het volume aan contacten en activiteiten toeneemt en de CCP steeds vaker kleinere partijen in Westerse landen opzoekt, bijvoorbeeld in Duitsland en Canada. De partijen in kwestie hebben soms weinig invloed, maar soms hebben zij wel toegang tot allerlei politieke informatie. Bijvoorbeeld over hoe besluitvormingsprocessen plaats vinden. Ons vermoeden is dat de toegang tot dergelijke informatie deze groei kan verklaren, al kunnen we dit nu nog niet hard maken.’

Er komt een ander verhaal over China op

‘Uit de verslaglegging van contacten blijkt tevens dat de inhoud van de gesprekken is veranderd. Waar vroeger vooral werd beschreven hoe anderen de loftrompet bliezen over China’s economische groeimodel, zijn dit nu vaak de lovende woorden over China’s bestuur- en leiderschapsmodel. Dat kan dan bijvoorbeeld ook een quote zijn van iemand tijdens een bijeenkomst.’

‘Opvallend is ook dat de internationale afdeling van de CCP steeds pro-actiever optreedt en bijvoorbeeld zelf conferenties organiseert waar internationale gasten voor worden uitgenodigd. Ze verschuiven hiermee van een passieve houding waarin ze voornamelijk op internationale kritiek reageerden, naar een offensieve om een positief beeld van China te verspreiden dat de macht van Xi Jinping kan versterken.’

‘Het is te verwachten dat deze ontwikkeling versterkt wordt door de coronapandemie waarin China succesvol leek met haar aanpak. Een sterke leider kan dus niet alleen armoede bestrijden, is het geschetste beeld, maar ook een pandemie de kop indrukken.’

Doorgeven van autoritaire praktijken

‘Waar wij in ons onderzoek nog meer naar willen kijken is hoe China dit netwerk inzet om bepaalde technieken van repressie met andere landen te delen. Zo doneert China bijvoorbeeld aan partijscholen in Afrika, maar wat daar precies gebeurt is niet openbaar. We zien wel hints in hoe afgevaardigden over China praten, waar steeds meer de boodschap in doorklinkt dat “we kunnen leren van de bestuurtechnieken van China”.’

In Nederland opvallend weinig contacten

‘Opvallend is dat we in ons onderzoek nauwelijks verslagen over Nederland vonden, slechts over twee ontmoetingen. Terwijl Nederland logistiek, met de haven van Rotterdam, en economisch toch een interessante positie heeft voor China. De volgende stap is dus te onderzoeken of contacten wellicht op een ander niveau plaats vinden, bijvoorbeeld direct met gemeenteraadsleden.’

‘Een gemeente heeft veel invloed in de directe omgeving en kan over lokale bestemmingsplannen beslissen en dat kan mogelijk interessant zijn voor investeerders uit China. Ik vind het zorgelijk als het Peking zou lukken mensen in te spannen voor hun activiteiten in Nederland. China bepaalt heel strikt wat wel en niet mag worden gezegd over politiek en partij, en je wilt niet dat Nederlandse beleidsmakers kritiekloos in dit verhaal van Peking meegaan.’

Lees meer

Lees meer over het onderzoek van Julia Bader naar de Chinese Communistische Partij:

• The Struggle for Minds and Influence: The Chinese Communist Party's Global Outreach
• Networking with Chinese Characteristics: China’s party-to-party relations in Asia