In de strijd tegen klimaatopwarming zullen fossiele brandstoffen ondergronds moeten blijven. Volgens onderzoek gaat het om 80% van de voorraden kolen, 50% van het gas en 33% van de olie bij max 2°C-opwarming, en dit percentage wordt aanzienlijk meer bij de 1,5°C-doelstelling. De financiële gevolgen hiervan zijn extra groot voor het Zuiden ('Global South') waar de meeste fossiele reserves te vinden zijn. Daarnaast krijgen grote investeerders als pensioenfondsen en filantropische instellingen harde klappen door het afschrijven van middelen en activa zoals infrastructuur, schepen, banen en aandelen. Maar ook de lokale boer die fossiele brandstof nodig heeft om zijn producten vers op de markt te krijgen en de lokale gemeenschap die in een sterk vervuilde omgeving achterblijft worden geraakt.

De grote vraag is wat de rol van deze belanghebbenden precies is in het ondergronds houden van fossiele brandstoffen en hoe zij mee kunnen worden genomen in inclusieve en klimaatbestendige verandering. Deze vraag staat centraal in het onderzoek van Joyeeta Gupta als hoogleraar ‘Environment and Development in the Global South’ aan de Universiteit van Amsterdam en faculteitshoogleraar ‘Sustainability’ aan de Faculteit Maatschappij & gedrag. Joyeeta Gupta is tevens hoogleraar ‘Water law and policy in water resources’ bij het IHE Delft Institute for Water Education.

Theorie en beleidsinstrumenten

Aan de hand van detailstudies en met behulp van theorie en methodes uit verschillende disciplines gaat Gupta:

• De rol van grote investeerders in de fossiele industrie - zoals pensioenfondsen, filantropische stichtingen, hulporganisaties en ontwikkelingsbanken - zichtbaar maken
• De invloed van het ondergronds houden van fossiele brandstoffen op ontwikkelingslanden blootleggen, vooral op ontwikkelingslanden die veel hebben geïnvesteerd in de fossiele industrie en tegelijkertijd erg kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering  
• Theorie en instrumenten ontwikkelen hoe en waarmee actoren die verandering nastreven (leiders, beleidsmakers en sociale bewegingen) machtige belanghebbenden kunnen beïnvloeden
• Inclusieve beleidsinstrumenten formuleren die de schade van belanghebbenden wereldwijd eerlijk verdeelt en het proces van energietransformatie versnelt

Interactieve Atlas en Stranded Asset Index

Twee van de concrete middelen die het onderzoek moet opleveren zijn een Interactieve Atlas en een zogenaamde Stranded Asset Index. De atlas zal de politieke, juridische, sociale, financiële, economische en geografische aspecten van de fossiele industrie in kaart brengen en daarmee de productie- en consumptiepatronen van fossiele brandstoffen zichtbaar maken en de financiële stromen die hiermee zijn gemoeid. De Stranded Asset Index gaat de mate van nationale en regionale blootstelling aan risico's door gestrande activa en -middelen cijfermatig meten en weergeven. Dit kan helpen te bepalen hoe de schade eerlijk en efficiënt kan worden verdeeld.

‘Door COVID-19 liep de koolstofluchtbel leeg en werden er voorwaarden geschapen om klimaatbestendig te kunnen veranderen. Maar regeringen geven nu toch weer voorrang aan economische groei boven milieu- en sociale kwesties onder het motto “Building Back Better". De luchtbel wordt zo opnieuw opgeblazen. Ons onderzoek pleit voor het versnellen van klimaatbestendige verandering en inclusieve ontwikkeling’, stelt Gupta.

Het project ‘Climate change, financial coherence and LeavIng Fossil Fuels underground in the changing North-South context (CLIFF)’ gaat 1 oktober van start.