Er wordt nog veel gerookt in Nederland en helaas lukt het mensen vaak niet blijvend te stoppen met roken. Dat is natuurlijk erg frustrerend als je dit goede voornemen wel hebt genomen. Maar het goede nieuws is dat ‘stoppen met roken goed mogelijk is en er diverse methoden zijn die kunnen helpen’, vertelt hoogleraar psychologie en onderzoeker Reinout Wiers. Hij start samen met collega’s van het Amsterdam UMC een onderzoek naar de effectiviteit van online gedragstherapie als hulp om te stoppen met roken.

Ook communicatiewetenschapper Eline Smit doet onderzoek naar de effectiviteit van online hulptools. ‘Het is goed te beseffen dat de meerderheid van de online hulpmiddelen om te stoppen met roken niet onderzocht is op effectiviteit. Dus van lang niet alles wat online te vinden is, is bewezen of het werkt. Het kan daarom nog best lastig zijn een methode te vinden die bij goed jou past én bewezen effectief is.’ Smit onderzoekt hoe digitale hulpmiddelen beter op maat kunnen worden gemaakt en hoe mensen online begeleid kunnen worden in hun keuze voor een passend stoppen-met-roken hulpmiddel.

Rookverslaving vraagt om een specifieke aanpak

‘We weten dat automatische processen een rol spelen bij verslaving. Bepaalde momenten, zoals aan het einde van een werkdag of op een feestje, kunnen bijvoorbeeld zin oproepen in een glaasje wijn of een sigaret. In ons onderzoek zijn we op zoek naar manieren om deze processen te doorbreken’, legt Wiers uit. Maar de ene verslaving is de andere niet.

Bij verslaving aan alcohol heeft Wiers met zijn team bijvoorbeeld een behandeling kunnen ontwikkelen waarbij ze mensen trainen om alcohol te vermijden en non-alcoholische drankjes juist te benaderen. ‘Ze moesten daarvoor een joystick wegduwen of naar zich toe trekken bij het zien van bepaalde beelden. Door fysiek weg te duwen, leerden ze het ook in hun hoofd weg te duwen en wordt de automatische koppeling tussen alcohol en wegduwen versterkt’, vertelt Wiers. Dit helpt wanneer het wordt toegevoegd aan een klinische alcohol-behandeling, zoals inmiddels diverse grote klinische trials hebben laten zien.

Voor rookverslaving zijn onderzoekers op zoek naar een andere behandeling, omdat die van alcoholverslaving daar niet goed voor werkt. ‘Een van de mogelijke redenen is dat er geen universeel alternatief is waar je naartoe kunt trainen – zoals bij alcoholverslaving die non-alcoholische drankjes’, licht Wiers toe. ‘Ook is de reden waaróm je wilt stoppen, wat je wilt bereiken, belangrijk. En elke roker heeft specifieke risico-situaties en dingen die voor hem of haar een goed alternatief kunnen vormen in die situatie. Wij ontwikkelen nu in samenwerking met WeQuit een nieuwe online gedragstraining tegen rookverslaving waarin een alternatief voor roken en de reden te stoppen worden gepersonaliseerd – als deelnemers streef je dus een persoonlijk doel na.'

De boodschap afstemmen op de gebruiker

Ook in het onderzoek van Smit staat persoonlijk maatwerk centraal. ‘In ons onderzoek hebben we ontdekt dat communicatie op maat, wanneer de inhoud van de boodschap wordt afgestemd op de persoonlijke situatie van de gebruiker, heel effectief kan zijn. Stel bijvoorbeeld dat een roker weinig zelfvertrouwen heeft, en het lastig vindt nee te zeggen tegen mensen die een sigaret aanbieden. Deze roker kan baat hebben bij tips hoe af te wijzen. Terwijl een roker die bang is in gewicht aan te komen door stoppen, veel kan hebben aan advies over een gezond eetpatroon. Ieders situatie is weer anders; wat voor de een obstakel is, is dat niet voor een ander’, legt Smit uit.  

Smit onderzocht ook of het uitmaakt hoe je communiceert, bijvoorbeeld qua taalgebruik. In plaats van dwingende woorden zoals ‘je moet’ meer optionele termen als ‘je zou kunnen’ of ‘je mag’ gebruiken. Hoewel dit met name voor mensen die veel behoefte aan autonomie hebben een klein positief effect had, bleek dit minder van invloed dan het op maat maken van de inhoud van de boodschap.

Welke hulpmethode te kiezen?

Maar hoe kies je nu welke hulpmethode het beste bij jou past? ‘We testen op dit moment samen met de Universiteit van Maastricht het effect van de online keuzehulp VISOR voor rokers die willen stoppen’, vertelt Smit. ‘Want een stopmethode moet goed bij jou en jouw persoonlijke voorkeuren passen. Vaak hoor je van iemand dat iets werkt, maar dat wil niet zeggen dat het ook bij jou werkt. Deel je bijvoorbeeld graag je problemen met een ander, dan heb je wellicht het meeste baat bij gesprekken met een therapeut. Maar hou je het liever voor jezelf, doe je er wellicht beter aan om anoniemere hulp online te zoeken. De keuzehulp helpt je te bepalen wat goed voor jou werkt en verwijst je vervolgens naar bewezen effectieve hulpmiddelen. We hebben deze tool ontwikkeld samen met andere wetenschappers en zorgverleners, maar ook met de rokers zelf om ervoor te zorgen dat de keuzehulp goed aansluit bij hun belevingswereld’, vervolgt Smit.

Dragen Stoptober en neutrale verpakkingen bij?

‘Stoptober en het begin van een nieuw jaar kunnen zogenaamde “cues to action” zijn, triggers in de omgeving die je helpen het besluit te nemen te stoppen met roken’, vertelt Smit. ‘Maar omdat stoppen moeilijk is, heb je vervolgens wel baat bij goede ondersteuning.’

‘Het zijn beide goede initiatieven’, meent Wiers. ‘De uitdaging van Stoptober is positief. En neutrale pakjes hebben effect - het feit dat de tabaksindustrie nu moord en brand schreeuwt en tegelijkertijd zegt dat het niet uitmaakt, onderstreept dit natuurlijk alleen maar.’

Online training en keuzehulp