Besluitvorming speelt een belangrijke rol bij stress en druk: hoe ga je reageren op een bepaalde situatie? Besluitvorming is een samenspel van snel en automatisch denken en van langzaam en reflectief denken. Wetenschappers houden zich al langer bezig met de vraag of snel en automatisch denken vooral tot hebzucht leidt, en of we tijd en reflectie nodig hebben om eerlijk te kunnen zijn. En tijd en reflectie staan in tijden van crisis juist onder druk.

Eerdere studies toonden aan dat mensen onder druk vooral voor hun eigen gewin gaan en daar zelfs voor liegen. In een replicatiestudie naar druk en hebzucht komen UvA psychologen Ine Van der Cruyssen en Bruno Verschuere en hun collega’s Jonathan D’hondt (Universiteit Gent) en Ewout Meijer (Universiteit Maastricht), tot een andere, en gelukkig veel positievere, conclusie. De resultaten zijn nu gepubliceerd in Psychological Science.

Het oorspronkelijke experiment uit 2012: we zijn zelfzuchtig als we vanuit ons instinct handelen

Het oorspronkelijke experiment dat Van der Cruyssen en collega’s herhaalden, was een beroemd dobbelexperiment uit 2012. Met dit experiment werd getest of we onder druk gaan liegen als dit onszelf ten goede komt. Deelnemers aan het experiment moesten een dobbelsteen gooien en vervolgens de score noemen die alleen zijzelf konden zien. Hoe hoger de score, hoe meer geld er te winnen viel. Tegelijkertijd werden de deelnemers onder tijdsdruk gezet met behulp van een stopwatch die steeds sneller meeliep.

Het experiment rapporteerde dat deelnemers met name onder tijdsdruk stelselmatig hogere scores meldden dan je zou verwachten op basis van kans. De wetenschappers van het experiment concluderen dan ook dat we zelfzuchtig zijn en bedriegen zodra we vanuit ons instinct moeten handelen. Voor eerlijkheid hebben we denktijd nodig en moeten we niet onder druk worden gezet een besluit te nemen.

De replicatiesstudie uit 2019: mensen zijn ook onder druk onbaatzuchtig

Van der Cruyssen en collega’s deden dit dobbelexperiment in 2019 vele keren over. ‘Een beperking van die eerdere studies’, stelt Verschuere, ‘is dat ze onvoldoende statistische zekerheid boden, mede door de geringe steekproefgrootte. Het vertrouwen in deze oude studies is daardoor gaan wankelen.’

Van der Cruyssen en collega’s komen tot een heel ander resultaat dan het experiment uit 2012. In hun replicatiestudie blijken de meeste mensen juist eerlijk, ook wanneer zij onder druk werden gezet. 

‘De meeste mensen deugen’

‘De oorspronkelijke studie heeft het werkelijke effect van tijdsdruk op bedrog en de algemeenheid van het effect buiten het experiment mogelijk overschat’, legt Verschuere uit. De replicatiestudie van Van der Cruyssen en collega’s ontkracht de stelling dat mensen instinctief vals zouden spelen en onderschrijft eerder een voorkeur voor eerlijk gedrag. ‘Het onderzoek raakt erg aan het pleidooi van Rutger Bregman dat “de meeste mensen deugen”’, concludeert Verschuere.

Over het artikel

https://doi.org/10.1177/0956797620903716. 

Het artikel is open access en dus vrij toegankelijk voor iedereen!

Vragen over de studie?

Neem contact op met: Ine Van der Cruyssen