De promovendus, die tv-series van de afgelopen twintig jaar en hun interactie met de politieke actualiteit analyseerde, kwam op het idee voor haar onderzoek toen ze zelf als scriptschrijver werkte voor televisieseries in Turkije. ‘In die tijd bekeek ik veel series, en ik realiseerde me dat ik steeds meer vernieuwende elementen tegenkwam. Waar in de klassieke televisieseries kapitalisme en consumentisme de boventoon voerden, kwam er vanaf de millenniumwisseling steeds meer ruimte voor andere politieke ideeën.’

Aandacht voor minderheden

Als voorbeeld noemt Özgenalp Jane the Virgin, een serie over een jonge vrouw van Venezolaanse afkomst die in de VS woont. De serie is geïnspireerd op Latijns-Amerikaanse soapseries, maar met een vernieuwende draai. ‘Anders dan in de klassieke soaps komen in deze serie thema’s als feminisme, migratie en culturele minderheden veel aan bod’, legt de promovendus uit. ‘Daarbij is ruimte voor kritische geluiden, bijvoorbeeld ten aanzien van de grenspolitiek van de VS.’ Iets anders wat vernieuwend is aan de serie, is dat de personages regelmatig Spaans spreken; de kijker moet dan de ondertiteling lezen om hen te kunnen begrijpen. Een duidelijk statement van de makers, zegt Özgenalp: ‘Vroeger spraken personages in series en films bijna altijd Engels, ook al speelde het verhaal zich af in Spanje, het Midden-Oosten of waar dan ook.’

Andere voorbeelden zijn Battlestar Galactica en As Time Goes By: twee series uit heel verschillende genres, die allebei laten zien hoe het is om huis en haard kwijt te raken en te proberen ergens anders een nieuw bestaan op te bouwen. ‘In deze series is veel aandacht voor vluchtelingenproblematiek en migratie’, zegt de onderzoeker. ‘Daarnaast introduceren ze nieuwe ideeën over familiebanden: dat een familie niet altijd een traditioneel gezin hoeft te zijn, maar ook een diversere groep kan zijn van mensen die elkaar door dik en dun steunen.’

Interactie met politiek en protestbewegingen

Dit soort innovatie in televisieseries, door Özgenalp het neo-televisuele-beeld genoemd, beïnvloedt de politieke overtuigingen van kijkers, stelt de promovendus. ‘Doordat series vaak lang lopen, ga je een duurzame relatie aan met het programma. Onder invloed van de beelden die je krijgt voorgeschoteld maak je zelf een ontwikkeling door. Als een serie je bijvoorbeeld in de huid laat kruipen van mensen met een andere culturele achtergrond dan jij, ga je hen gaandeweg minder als ‘de ander’ beschouwen.’

De vernieuwingen in tv-series vielen ook samen met de opkomst van wereldwijde protestbewegingen tegen kapitalisme en consumentisme, zoals Occupy Wall Street (2011) en de massale protesten in het Turkse Gezipark (2013). Dat is geen toeval, zegt Özgenalp: de politieke ideeën in series weerspiegelen ook de situatie in de echte wereld. Dat was bijvoorbeeld duidelijk te zien ten tijde van de Gezipark-protesten in Turkije. ‘Terwijl de protesten door de Turkse regering werden neergeslagen, werden in de Turkse sitcom in Yalan Dünya kritische toespelingen gemaakt op de politieke situatie van dat moment – personages namen bijvoorbeeld een gasmasker mee als ze de deur uit gingen.’

Meer vrijheid door streaming

Tegelijkertijd maken alternatieve politieke bewegingen regelmatig gebruik van beelden uit televisieseries om hun standpunten kracht bij te zetten, zegt Özgenalp: ‘Op posters, in internetmemes, en zelfs in campagnefilmpjes zie je beelden terugkomen uit series als Breaking Bad en Game of Thrones, met verwijzingen naar de politiek in de echte wereld, bijvoorbeeld op het gebied van samenwerking en tolerantie.’ De interactie tussen televisieseries en politiek werkt dus verschillende kanten op: enerzijds beïnvloeden series onze politieke overtuigingen, anderzijds zijn ze zelf een reactie op de politieke actualiteit.

De vernieuwing binnen tv-series wordt ook gevoed door de overgang van lineaire tv naar streamingplatforms zoals Netflix, voegt de promovendus toe. ‘Door die omslag hoeven programma’s hun inkomsten niet meer uit commercials te halen, en dat geeft de makers meer inhoudelijke vrijheid. Daardoor is het ook voor bekende filmregisseurs interessant geworden om televisieseries te maken, wat leidde tot artistiekere series met vernieuwende verhaalelementen en een nieuw geluid.’