Alicja Gescinska (Warschau 1981) vluchtte in 1988 met haar vader en moeder uit het communistische Polen naar het Belgische Lede. De Pools-Belgische filosoof, schrijver en tv-maker werd in 2011 bekend met De verovering van de vrijheid, waarin ze autobiografische gegevens verweeft met een filosofisch pleidooi voor positieve vrijheid. Sindsdien schrijft Gescinska ook essays, opiniestukken en recensies en werd ze lid van het Filosofisch elftal van het dagblad Trouw. In 2016 verscheen haar eerste roman, Een soort van liefde, en begon ze haar medewerking aan het Belgische levensbeschouwelijke televisieprogramma Wanderlust, waarin ze filosofische gesprekken voert met internationaal gerenommeerde filosofen, schrijvers, wetenschappers en kunstenaars. In 2022 werd Gescinska koninklijk onderscheiden als Commandeur in de Leopoldsorde.

Ode aan de vertaler

Wat is Europese literatuur? Bestaat er zoiets als ‘the great European novel’, naar analogie met de VS? Moet een Europese roman geschreven zijn door een Europeaan? Of volstaat het dat zo’n roman zich op het oude continent afspeelt? En wie zijn de huidige en vroegere mastodonten van de Europese literatuur? Een antwoord op al die vragen kan erg verschillend en zelfs tegenstrijdig zijn. Maar wat als een paal boven water staat, is dat er van Europese literatuur geen sprake zou zijn zonder het genereuze werk van vertalers, die hun tijd en eigen taalvaardigheid ten dienste stellen van ons allen, als lezers. Deze lezing is een kleine ode aan de immense waarde van vertalers. Zij vertalen niet louter woorden, zij vertalen werelden. Ze zijn een verbindende kracht in onze continentale lappendeken van talen en culturen. Ze brengen het verre dichtbij, ze maken het vreemde vertrouwd. Zo zorgen ze voor meer begrip en verstandhouding op het Europese continent, over al onze verschillen heen. Vertalers zijn de literaire bruggenbouwers van Europa.

Na de lezing ging Alicja Gescinska in gesprek met de Vlaamse schrijver, dichter, essayist en vertaler Erwin Mortier. Schrijver en literatuurcriticus Margot Dijkgraaf leidde het gesprek.

Staat van de Europese Literatuur

De Staat van de Europese Literatuur is een jaarlijkse lezing door een auteur of dichter van internationale faam over de staat van de literatuur en van Europa vanuit het perspectief van de literatuur.

Tegenwoordig worden er nog altijd verhalen in alle Europese talen geschreven en gelezen over het continent, de levens van zijn bewoners, over de buurlanden en de steeds wisselende rol in heden, verleden en toekomst. Door politieke polarisatie en de onenigheid over de daadwerkelijke huidige toestand van het continent (of het nu geopolitieke aardverschuivingen betreft, transnationale erfenissen zoals kolonialisme, maar ook klimaatverandering, de verdeling van welvaart of de demografische toekomst) is er een hernieuwde drang naar de waarheid die literaire fictie biedt en de kracht en precisie van poëtische expressie. Of het nu gaat over de vermeende grenzen aan de literaire verbeelding in discussies over identiteit, emancipatie, gender, dekolonisatie, of op het gebied van omstreden herinneringen, of over het toenemende overwicht van het Engels als gemeenschappelijke Europese taal: de literatuur lijkt vandaag de dag nog even urgent als altijd. De Staat van de Europese Literatuur wil het besef vergroten over de sleutelrol die de kernwaarden van literatuur en cultuur spelen voor de huidige en toekomstige staat van Europa: nieuwsgierigheid, verbeelding, reflectie, kritiek, vertaling, zeggingskracht, traditie, uitvinding.

De Staat van de Europese Literatuur wordt georganiseerd door Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA, in samenwerking met het Amsterdam Centre for European Studies (ACES), Amsterdam School for Regional, Transnational and European Studies (ARTES), Onderzoeksschool Literatuurwetenschap (OSL), het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) en SPUI25.