Representatie in de Nederlandse politiek: ‘Een hoge drempel om politiek actief te zijn is slecht voor de democratie’
20 November 2023
Het belang van politieke representatie
Maar eerst: waarom is representatie in de politiek eigenlijk zo belangrijk? ‘Daar zijn een aantal goede argumenten voor,’ vertelt Runderkamp. 'Ten eerste de herkenbaarheid van de politiek. Vertegenwoordiging vanuit alle lagen van de bevolking biedt rolmodellen, en dat zorgt er weer voor dat meer verschillende mensen de politiek zien als mogelijk carrièrepad.’ Nog belangrijker is misschien wel dat we verwachten dat politici die op ons lijken ook beslissingen nemen die lijken op wat we zelf zouden beslissen. Voor minderheden is politieke representatie dus extra belangrijk.
Drempel voor vrouwelijke politici
Vergeleken met andere Europese landen gaat het niet zo heel goed met de representatie van vrouwen in de Nederlandse politiek. ‘Er is wel vooruitgang, maar soms zien we ook weer een terugval,’ vertelt Runderkamp. Vrouwelijke politici vallen bijvoorbeeld sneller uit dan mannen. Vooral op lokaal niveau is dit een probleem. Een functie in de lokale politiek wordt namelijk niet alleen gecombineerd met het privéleven, maar ook nog met een baan. ‘En het is nog steeds zo dat vrouwen in Nederland meer zorgtaken hebben. We moeten ons dus afvragen voor wie het nog mogelijk is om politiek actief te zijn. Dat is een probleem als het gaat om representatie, want: wat betekent het als die vrouwen er niet zijn in de politiek? Wie neemt de beslissingen?'
De rol van online haat
De drempel voor vrouwen om politiek actief te worden neemt ook nog eens toe met de toename van online haat die zich vooral richt op vrouwelijke politici, vertelt Runderkamp. ‘Wat doen vrouwen als antwoord op die toename? Trekken ze zich terug? Gaan ze het anders doen? Dat is een groot probleem.’ Runderkamp onderzoekt nu ook of het jonge vrouwen met politieke ambitie afschrikt als ze zien waar vrouwelijke politici mee te kampen hebben. 'Het waarnemen daarvan heeft ook negatieve gevolgen voor de democratie. Het is eigenlijk de nummer één zorg die we zouden moeten hebben over vrouwen in de politiek.’
Wordt de stem van minderheden gehoord?
Met de representatie van mensen met een migratieachtergrond gaat het iets beter, vertelt Runderkamp. 'Vooral op nationaal niveau worden zij relatief goed vertegenwoordigd, maar op andere niveaus is er nog wel werk te doen.’ De inclusie van verschillende bevolkingsgroepen in de nationale politiek raakt aan historische vragen over hoe de politiek er traditioneel uitziet. ‘De afgelopen jaren hebben we grote mijlpalen gezien; denk aan het eerste transgender Kamerlid en de verkiezing van Sylvana Simons. Maar de meeste politici zijn nog steeds man en wit.’ Toch zijn er ook lichtpuntjes, want het Nederlandse systeem is best goed in het representeren van de stem van minderheden vertelt Runderkamp. 'We hebben geen enorme kiesdrempel om de Tweede Kamer in te komen, en zo wordt het dus mogelijk om specifieke belangen te vertegenwoordigen en impact te maken. Ook als je maar één zetel hebt.’
Zahra Runderkamp is PhD-onderzoeker in de politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Het werk van Zahra richt zich op de representatie van vrouwen en etnische minderheden in de politiek en hun vertegenwoordiging in de media in Nederland. Als onderdeel van haar proefschrift werkt Zahra momenteel aan het project Barriers and opportunities: towards equal representation of people with a migration background in the Netherlands. Het proefschrift wordt begeleid door dr. Liza Mügge, prof. dr. Tom van der Meer en dr. Daphne van der Pas.