Opening academisch jaar 2023-2024: Pleidooi voor tolerantie
6 September 2023
Academische vrijheid verdient bescherming
‘Het jaar dat we achter de rug hebben, was er één met stevige discussies’, sprak Geert ten Dam. Ten Dam pleit voor tolerantie, bovenal in eigen huis. Ze benadrukte het belang van ruimte voor het onderlinge debat, waarbij we onze verantwoordelijkheden niet uit het oog mogen verliezen: respect, luisteren, argumenteren – en tegenspraak niet alleen dulden, maar ook opzoeken.
‘Intolerantie staat haaks op onze academische mores, in het bijzonder op onze academische vrijheid.’ Volgens Ten Dam is de universiteit bij uitstek de plek voor de confrontatie met feiten en meningen die schuren of zelfs tegen de borst stuiten. We moeten principieel openstaan voor een ander geluid en ons ook daardoor laten voeden. Ten Dam: ‘Maak het debat niet persoonlijk, accepteer diversiteit, creëer een cultuur waarin we het op inhoud met elkaar oneens kúnnen zijn. Daar zijn we allemaal verantwoordelijk voor.’
Jagen op microplastics
We staan er vaak niet bij stil, maar onze kleding is een grote bron van microplastics. Ze komen in ons waswater terecht en breken nauwelijks af. We weten niet hoeveel of wanneer ze vrijkomen. Milieuchemicus Antonia Praetorius, geograaf Lies Jacobs en junior onderzoeker Bernou Boven verzamelden waardevolle data, door honderd burgerwetenschappers te laten wassen voor de wetenschap. Ook in de Aula openden de wetenschappers de jacht op microplastics. Ze vroegen het publiek ter plekke om een aantal vezels van hun kleding beschikbaar te stellen voor onderzoek.
Publieke intellectuelen verrijken de samenleving
Amsterdamse Burgemeester Femke Halsema ging in haar rede in op de verhouding tussen de universiteit en de samenleving. Volgens Halsema verkeert het publieke debat in een miserabele staat. Er is grote behoefte aan intellectueel leiderschap.
De burgemeester ziet hierbij een essentiële rol weggelegd voor de universiteit. Ze vraagt academici niet weg te lopen voor het ongemak dat volgt uit actieve menging in maatschappelijke en politieke debatten. ‘Onze moderne samenleving is ingewikkeld. Grote, echte problemen verdienen nuance, nieuwsgierigheid, twijfel. Zij verdienen een openbare zoektocht naar waarheid, naar begrip, naar consensus door het ongemak van tegengestelde en afwijkende mening toe te laten en elkaar daarover kritisch te bevragen’, aldus Halsema.
Het vergt moed om het publieke debat te betreden en het verdient waardering, binnen en buiten de universiteit. Halsema: ´Ik hoop de komende jaren academici overal de wereld te horen bespreken, en ik hoop dat de wereld ongemak naar het hart van de universiteit brengt.'
Bike Kitchen UvA maakt duurzaamheid tastbaar
De fiets: een symbool van vrijheid, door alle lagen van de bevolking gebruikt. Toch worden er in Amsterdam jaarlijks 100.000 fietsen weggeknipt en 15.000 fietsen uit de gracht gevist.
Veertig procent van de Amsterdammers gooit producten weg die nog gerepareerd hadden kunnen worden. Hoe kunnen we de verbinding versterken tussen mensen, stad en product? En op welke manier kunnen we duurzaamheid tastbaar maken, zodat mensen bewuster met hun spullen omgaan? Daarover sprak UvA-student Romee Nicolai. Nicolai is projectleider bij Bike Kitchen UvA, een do-it-yourself-fietsreparatieplaats op de Roeterseilandcampus. Terwijl Romee sprak, repareerde Head Mechanic Woytek Redzynia op het podium haar fiets. Dankzij Bike Kitchen zijn er minder weesfietsen in Amsterdam. Het is bovendien een proeftuin voor maatschappelijk- en wetenschappelijk onderzoek.