Verhalen van executies en geweld tegen burgers zijn nog steeds aan de orde van de dag in Oekraïne. Maar er wordt ook al gepraat over de 'afrekening'. Zo doet de VN onderzoek naar oorlogsmisdaden en heeft het Internationaal Strafhof een ploeg van experts in Oekraïne, die bewijzen verzamelen. Al zeker 80 Russen die verdacht worden van oorlogsmisdaden zitten in een Oekraïense cel en zullen voor de rechter worden gebracht. Onze onderzoekers leggen uit hoe het zit met de vervolging van oorlogsmisdadigers en wat de rol is van het oorlogsrecht. 

‘De eerste rechtszaken zijn laaghangend fruit’

Is de afrekening van de Russen begonnen? Sergey Vasiliev (Internationaal Strafrecht) analyseert in Foreign Policy het verloop van de huidige rechtszaken tegen Russische militairen, waaronder Vadim Shishimarin. Deze zaken zijn laaghangend fruit, zo betoogt hij. De mannen gaven zich over aan de Oekraïense strijdkrachten en zaten al in hechtenis. Het zijn oorlogsmisdaden door soldaten met een lage rang die wroeging hebben over wat ze hebben gedaan. 'Ooit zal het tij zich keren tegen degenen die de grootste verantwoordelijkheid dragen.'

‘Het gaat hier zeer waarschijnlijk om een oorlogsmisdaad’

Bij een raketaanval op een winkelcentrum in de Oekraïense stad Krementsjoek vielen tientallen doden en gewonden, maar Rusland claimt dat ze op een wapendepot schoot. De videobeelden ontkrachten dat, maar zelfs dan zou het hier zeer waarschijnlijk om een oorlogsmisdaad gaan, zegt Marieke de Hoon (Internationaal strafrecht) bij de NOS. 'Ook bij een militair doel mag zo'n bombardement niet worden uitgevoerd als de kans op burgerdoden te groot is.' 

‘Bewijsvoering voor oorlogsmisdaden is niet gemakkelijk’

De VN onderzoekt mogelijke oorlogsmisdaden, maar wat kúnnen we eigenlijk met de resultaten van zo'n onderzoek? Marieke de Hoon legt bij NPO Radio 1 uit dat de VN de desinformatie-campagne wil tegengaan, maar ook bewijzen wil verzamelen voor vervolging. Niet gemakkelijk: bewijzen moeten gecontroleerd worden en het moet  exact duidelijk zijn wie de misdrijven heeft gepleegd.

‘Je mag burgers niet aanvallen’

In door Rusland bezette gebieden zorgen Oekraïense verzetsstrijders ervoor dat het Russische leger niet op zijn lauweren kan rusten. Maar in sommige gevallen wordt ook het oorlogsrecht geschonden door deze verzetsstrijders. 'Je mag alleen leden van de krijgsmacht aanvallen, en geen burgers', zegt Marten Zwanenburg (Militair recht) bij de NOS. 'Val je bijvoorbeeld een burgemeester aan, dan is dat een oorlogsmisdrijf.'