Projectleiders Barbara Titus en meLê yamomo van de Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA) gaan in het Nederlandse deel van het project de Jaap Kunst Geluidscollectie online beschikbaar maken. Deze collectie stond aan de basis van de etnomusicologie en bevat muziekopnames die de Nederlandse etnomusicoloog Jaap Kunst in de jaren 1919-1934 heeft vastgelegd in het toenmalige Nederlands-Indië. Titus: ‘Veel unieke geluidsopnames uit Zuidoost-Azië, zoals die in deze collectie, liggen opgeslagen in Europa en zijn niet toegankelijk voor de gemeenschappen waar het materiaal vandaan komt. Daar willen we met dit project verandering in brengen. Geluid en muziek zijn belangrijke bronnen voor bijvoorbeeld historici: ze geven een stem aan hen die vaak niet vertegenwoordigd zijn in geschreven bronnen.’ Titus en yamomo zijn ieder op hun eigen manier al jaren bezig met deze vraagstukken – yamomo als onderzoeker van Zuidoost-Aziatische geluidsarchieven in zijn VENI-project Sonic Entanglements en Titus als curator van de Jaap Kunst Geluidscollectie.

Toegankelijkheid van erfgoedinstellingen

Tot voor kort was er binnen het erfgoedbeheer weinig oog voor de belangen van de gemeenschappen waarvan het materiaal afkomstig is, maar de laatste tijd is dat aan het veranderen. Als onderdeel van het project gaan de onderzoekers ook een pilotstudie doen om in kaart te brengen hoe toegankelijk Europese erfgoedinstellingen zijn voor deze gemeenschappen. Titus: ‘We gaan belanghebbenden uit Zuidoost-Azië uitnodigen om in Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de collecties te bezoeken en ons te laten weten waar ze tegenaan lopen bij het raadplegen ervan. Dat kunnen fysieke barrières zijn, maar ook bijvoorbeeld een taalbarrière.’ Op basis van deze pilotstudie hopen de onderzoekers aanbevelingen te kunnen doen aan musea en archieven om hun erfgoedcollecties beter toegankelijk te maken.

Daarbij is ook van belang dat mensen uit de gemeenschappen zelf een stem krijgen in het publieke en academische debat over erfgoedbeheer. De onderzoekers willen dit bevorderen door de publicatie van artikelen van belanghebbenden (wetenschappers, kunstenaars, nabestaanden) uit Zuidoost-Azië in toonaangevende tijdschriften te faciliteren. Daarnaast is het plan om outreachprojecten te organiseren, waaronder workshops en theatervoorstellingen, om het debat over koloniaal erfgoed in Europa te stimuleren. De onderzoekers werken hierbij samen met een groot aantal partners in archieven, musea, media en festivals in de Filipijnen, Laos, Indonesië, Nederland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Buiten de voormalige koloniale kaders

Naast de UvA-wetenschappers zijn ook Franse en Britse onderzoekers bij het project betrokken. Etnomusicologen van het Centre Asie du Sud-Est (CASE-CNRS/EHESS) en het Laboratoire Perception Représentations Image Son Musique (PRISM-CNRS) gaan een multimediaal onderzoek naar de rituele muziek van de Toraja in Sulawesi (Indonesië) migreren naar een Open Access digitaal platform. Onderzoekers van SOAS-University of London zullen samen met SOAS Radio, de BBC Archive Trust en de British Library een groot aantal radio-uitzendingen digitaliseren uit de laat-koloniale en postkoloniale tijd in Zuidoost-Azië.

De transnationale opzet maakt het project uniek, aldus Titus. ‘Europees onderzoek naar Zuidoost-Azië vindt nog steeds vooral plaats binnen de voormalige koloniale kaders: de Nederlanders doen onderzoek naar Indonesië, de Fransen naar Laos, etcetera. Daardoor blijven allerlei interessante uitwisselingen en dwarsverbanden onopgemerkt. Wij willen daar verandering in brengen door samen te werken en over deze grenzen heen te kijken, door ook de interactie tussen de verschillende gebieden te bestuderen.’

Partners: ASCA – Universiteit van Amsterdam, CASE-CNRS/EHESS/INALCO – Parijs, PRISM-CNRS/Aix-Marseille Université, SOAS – University of London, Laon-Laon Asian Music Archives Network, University of the Philippines Center for Ethnomusicology (UPCE),  Indonesian Oral Traditions Association (ATL), Citra Research Center – Yogyakarta Indonesië, Institute of Resource Governance and Social Change (IRGSC) – Kupang, Indonesië, Traditional Arts & Ethnology Centre (TAEC) Laos, Archives of Traditional Music in Laos (ATML)/National Library of Laos, British Library, BBC Archive Trust, SOAS Radio, Beeld en Geluid, Association Française d’Archives Sonores (AFAS), Decolonial Frequencies Festival Berlijn (DFF).