De claim dat breinstructuur en ideologie samenhangen, werd aangejaagd door een studie uit 2011 onder 90 Engelse studenten waarin dit verband werd gevonden. Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam voerden nu de grootste replicatiestudie tot nu toe uit om de relatie tussen ideologie en de structuur van de hersenen verder te onderzoeken.

MRI scans en vragenlijsten

De onderzoekers analyseerden de MRI scans van 975 Nederlanders in de leeftijd van 19 tot 26 jaar, die qua opleiding en politieke voorkeur een goede weergave waren van de Nederlandse bevolking. Deze scans koppelden ze aan vragenlijsten over ideologie. ‘Je kan ideologie als een reeks standpunten over verschillende thema’s zien of als een identiteit’, legt eerste auteur Gijs Schumacher uit. ‘Daarbij kun je ook onderscheid maken tussen ideologische denkbeelden over sociaal-culturele issues zoals vrouwen- en LGBTIQ-rechten, en over economische issues zoals inkomensongelijkheid.’

Vier varianten van ideologie

Op deze manier keken de onderzoekers naar vier verschillende varianten van ideologie: standpunten over (1) economische en (2) sociaal-culturele issues en identificatie met progressief-conservatief op (3) economische thema’s, en (4) sociaal-culturele thema’s. ‘Deze ideologie concepten hangen wel met elkaar samen, maar niet sterk’, aldus Schumacher. In de originele studie uit 2011 werd alleen naar identificatie met sociaal-culturele thema’s gekeken.

De amygdala is iets groter

De wetenschappers ontdekten dat, net als in de Engelse studie, de amygdala van conservatieve mensen inderdaad iets groter is. ‘Het is bijzonder dat we dit resultaat ook terugvonden in onze veel grotere en meer representatieve steekproef. In de Engelse steekproef zaten bijvoorbeeld helemaal geen extreem conservatieve deelnemers en in die van ons wel,’ stelt Schumacher.

Ook ontdekten de wetenschappers dat er geen relatie is tussen een ander hersengebied, de zogenaamde cortex cingularis anterior, en ideologie, iets wat de originele studie wel vond.

Verschil van een sesamzaadje

Het verschil in de amygdala was de grootte van een sesamzaadje. ‘De amygdala van de gemiddelde conservatieve stemmer is 157 sesamzaadjes groot en van de gemiddelde progressieve stemmer 156 sesamzaadjes. Dat is een klein verschil, maar wel significant. Het suggereert dat er op een bepaald niveau wel een verband is tussen hersenanatomie en ideologie, maar dat deze heel indirect is’, legt co-auteur Steven Scholte uit. ‘Onze verwachting was dan ook helemaal geen effect te vinden.’

‘Hoe conservatisme en de omvang van de amygdala precies met elkaar samenhangen, dat weten we echter niet’, vult Diamantis Petropoulos Petalas aan (ook verbonden aan deze studie maar inmiddels werkzaam bij The American College of Greece). ‘De amygdala is vooral bestudeerd in relatie tot bedreigende situaties en angst, maar lijkt veel breder te reageren op emoties in het algemeen en afwijkende informatie. Mogelijk is er een verband waarbij de amygdala groter is bij individuen die heftiger reageren op informatie, wat soms zou kunnen resulteren in meer conservatieve ideeën in de politiek.’

Geen simpele tweedeling

Het onderzoek bekritiseert echter een simpele tweedeling van politieke ideologie in de hersenen. ‘Men spreekt weleens van blauwe (Democratische) en rode (Republikeinse) breinen in de Amerikaanse context. Deze metafoor is verleidelijk, maar totaal misplaatst’, stelt Schumacher. ‘Wij stellen dat je ideologie als een veel breder begrip moet zien en tonen dat er minder koppelingen tussen brein en ideologie zijn dan in eerdere studies is gevonden.’

Ook is ideologie zelf complexer dan was aangenomen in eerder onderzoek. Als voorbeeld noemt Schumacher hoe deelnemers die op de SP stemmen, een partij met radicaal linkse economische standpunten maar meer conservatieve sociale waarden, gemiddeld een grotere amygdala hadden dan deelnemers die zich met meer progressieve partijen identificeerden. ‘Ideologie is dus veel complexer dan alleen identificatie op sociaal-culturele thema’s en kan ook over standpunten op economische en sociaal-culturele kwesties gaan’.

Andere breingebieden

De onderzoekers breidden hun analyse vervolgens uit om verbanden tussen ideologie en andere hersengebieden te achterhalen. Zo vonden ze een verband tussen het volume van de rechter gyrus fusiformis, een gebied in de hersenen dat belangrijk is voor gezichtsherkenning, en meer rechtse standpunten op sociale en economische issues. Het waarom hiervan valt nog te verklaren.

Publicatiedetails

Diamantis Petropoulos Petalas, Gijs Schumacher, en Steven Scholte, 2024, ‘Is Political Ideology Correlated with Brain Structure? A Preregistered Replication of the Kanai et al. (2011) study’, in: iScience/Cell Press