Aanleiding voor deze studie is de hoge maatschappelijke economische last als gevolg van psychische aandoeningen en schadelijk gezondheidsgedrag. Preventie wordt vaak genoemd als de remedie, want voorkomen is beter dan genezen. Maar waar moet preventie extra aandacht aan geven? En wie hebben dan de meeste problemen? Dat blijkt 20% van de Nederlandse bevolking te zijn.

Voor het eerst grootschalig onderzoek in Nederland

De onderzoekers analyseerden de mentale gezondheid, de fysieke gezondheid en de arbeidsproductiviteit van een representatieve groep van ruim 6000 Nederlanders. Hiervoor maakten ze gebruik van gegevens uit de studie NEMESIS (Netherlands Mental Health Survey and Incidence study) van het Trimbos-instituut naar de gezondheid en het welzijn van de Nederlandse bevolking.

Onder deze ruim 6000 deelnemers analyseerden de onderzoekers wie van hen kampten met: stemmingsstoornissen, angststoornissen, middelenmisbruik, rookgedrag, extreem overgewicht, zorg- en psychotroop medicatiegebruik, slaapproblemen, werkeloosheid en werkuitval.

Ook onderzochten de wetenschappers of er een verband is met mishandeling in de eerste 16 levensjaren. ‘Uit eerder onderzoek weten we namelijk dat het meemaken van mishandeling in je kindertijd of jeugd een negatieve impact kan hebben op je gezondheid later’, legt hoofdonderzoeker Jana Runze uit. Tot slot werd gekeken in hoeverre deelnemers met meerdere problemen tegelijk kampten.

Zorgkosten concentreren zich bij 20% van de Nederlandse bevolking

‘Onze studie laat zien dat mentale en gezondheidsproblemen, en verminderde arbeidsproductiviteit, zich concentreren bij 20% van de Nederlandse bevolking en daarmee ook de zorgkosten’, concludeert Runze. 'In de periode dat wij onze metingen uitvoerden, tussen 2007 en 2018, concentreerde zich bijvoorbeeld 100% van het psychotroop medicijngebruik bij 20% van de bevolking. En 85% van alle sigaretten werden in die periode door slechts 20% gerookt.'

Kindermishandeling een belangrijke indicator

Daarnaast vonden de onderzoekers een duidelijk verband tussen mentale- en gezondheidsproblemen en ervaringen van mishandeling voor het 16^e levensjaar. ‘Mensen die dit hadden meegemaakt, hadden een significant grotere kans om tot deze 20% van de bevolking te horen’, vult co-onderzoeker Geertjan Overbeek aan.

Bovendien kampen mensen in dit 20% segment vaak met meerdere problemen tegelijkertijd. 'Van de mensen met slaapproblemen heeft bijvoorbeeld 70% ook te kampen met werkuitval en in de periode van onze meting gebruikte iedereen met slaapproblemen ook psychotrope medicatie. Van alle personen die een bepaald probleem hadden, had een ruime meerderheid ook andere problemen’, stelt Runze.

Grotere nadruk op gerichte preventie

De onderzoekers hebben een belangrijke boodschap voor bijvoorbeeld beleidsmakers. ‘We hebben extra aandacht voor preventie nodig die deze groep van mensen, met een sterk verhoogde kans op meerdere problemen, helpt’, stelt Overbeek. ‘Bij het screenen van de doelgroep spelen signalen van mogelijke kindermishandeling een belangrijke rol. Dat betekent opletten op signalen van misbruik, maar ook op signalen die daarmee samen kunnen hangen, zoals ouderlijke stress, (te) hard of fysiek straffen in de opvoeding, en isolatie en een gebrek aan sociale steun. Bovendien moet er ondersteuning voor gezinnen zijn die uitgaat van hun veerkracht, en hun sterke punten.’

‘Het is belangrijk om deze preventie vroeg in te zetten’, benadrukt Runze tot slot. ‘De focus ligt nu nog sterk op behandeling als problemen zich voordoen. Maar er valt waarschijnlijk veel meer te winnen bij het voorkomen daarvan. Het kan de samenleving honderden miljoenen euro’s aan zorgkosten per jaar schelen en veel leed van individuen voorkomen.’

Details artikel

Jana Runze, Geertjan Overbeek, Annemarie I. Luik en Margreet ten Have, 2024, 'Does child abuse predict a population segment with large economic burden?', In: Public Health, Volume 236, November 2024, Pages 347-353