In de Amsterdam Diaries Time Machine kun je navigeren door de oorlogsdagboeken van Amsterdamse vrouwen en daaraan gekoppelde informatie over de schrijfsters, hun familie en vrienden, en plaatsen en gebouwen in de stad. Straatnamen, persoonsnamen en gebeurtenissen die in de dagboeken voorkomen, zijn geïllustreerd met afbeeldingen uit onder meer het Stadsarchief.

De geschiedenis door babyogen

‘In de dagboeken die we selecteerden voor de Time Machine, gaat het – behalve over de oorlog – ook over allerlei alledaagse onderwerpen, zoals liefde, vriendschap en gezinsleven’, vertelt UvA-projectleider Marleen Rensen. ‘Een heel bijzonder dagboek is dat van Berdi Vieyra-Pront. Het werd geschreven door een van haar twee pleegmoeders, die voor haar zorgden terwijl haar joodse ouders ondergedoken zaten. Het dagboek is in de ik-vorm geschreven, waardoor het dagelijks leven wordt beschreven door de ogen van Vieyra-Pront als baby. Het dagboek geeft een heel bijzonder perspectief op Amsterdam in de oorlogstijd en geeft ook inzicht in bijvoorbeeld de kringen waarin de pleegouders verkeerden. Zo kwamen de huisartsen Ben Sajet en zijn vrouw Thea Sajet-Venema over de vloer en ook verschillende andere prominente Amsterdammers uit die tijd.’ Vieyra-Pront werd vlak na Bevrijdingsdag opgehaald door haar ouders en heeft het dagboek pas veel later gekregen van haar pleegmoeders. Ze schonk het uiteindelijk aan het Joods Historisch Museum.

Verzetsvrouw Vos

Ook het dagboek van Toby Vos is onderdeel van de Amsterdam Diaries Time Machine. Vos was een bekende illustrator en zat in het verzet. Rensen: ‘Ze vervalste persoonsbewijzen en verspreidde illegaal Het Parool in de stad. Haar dagboek ging natuurlijk niet over haar verzetswerk. Dat zou te gevaarlijk zijn geweest. Maar ze schreef bijvoorbeeld veel over man-vrouwrollen en haar dagboek bevat ook veel prachtige tekeningen van wat ze zag in de stad.'

Kleine geschiedenissen

De dagboeken in de Amsterdam Diaries Time Machine zijn afkomstig uit de collecties van het Stadsarchief Amsterdam, Atria, het Joods Cultureel Kwartier en het Verzetsmuseum. De onderzoekers wilden een afgebakend corpus. Rensen: ‘Omdat de rol van vrouwen in oorlogstijd vaak onderbelicht is, ook in onze huidige tijd, was de keuze voor dagboeken van vrouwen snel gemaakt.’ De onderzoekers spoorden in elk van de geselecteerde dagboeken op wat de schrijfsters zeggen over de stad en de mensen in de stad en tagden die informatie. ‘Door vervolgens al die verschillende kleine geschiedenissen uit de dagboeken aan elkaar te verbinden in de Time Machine, kun je patronen gaan ontdekken en wordt meer aanschouwelijk gemaakt wat oorlog met het leven van mensen doet dan bijvoorbeeld een ‘gewoon’ geschiedenisboek. Dat is waardevol voor ons als onderzoekers, maar vooral ook voor iedereen die meer wil weten over het verleden.’

Programma 4 mei

De lancering van de Amsterdam Diaries Time Machine is op zaterdag 4 mei, van 14 tot 16 uur, in het Stadsarchief, Vijzelstraat 32, Amsterdam. Na een korte inleiding door Marleen Rensen, spreekt Frank van Vree (emeritus hoogleraar Geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering) over de waarde van het dagboek als historische bron. Speciale gast is Berdi Vieyra-Pront. Zij leest voor uit haar dagboek en er is een kort vraaggesprek met haar. Het programma eindigt met een toelichting op de applicatie, de keuzes die zijn gemaakt, en een demo van de Amsterdam Diaries Time Machine.