In hun nieuwe studie bouwen UvA-onderzoekers Irena Veringa, Kelly Zimmer, Esther de Bruin, Ed de Bruin en Susan Bögels voort op eerder onderzoek, waarover zij publiceerden in het tijdschrift Birth. Hierin toonden zij aan dat Mindfulness-Based Childbirth and Parenting (MBCP), een training van negen avonden, bij zwangere vrouwen met een sterke bevallingsangst de kans op een medisch niet-noodzakelijke keizersnede met 50% vermindert en de kans op een natuurlijke bevalling verdubbelt. De vrouwen die de training volgden, ervoeren minder angst, gingen minder ‘doemdenken’ over baringspijn, en kozen vervolgens minder vaak voor niet-noodzakelijke interventies tijdens de bevalling en bevielen op eigen kracht.

Kwaliteit van aandacht

De onderzoekers keken in de vervolgstudie welke onderliggende psychologische mechanismen leidden tot de positieve uitkomsten van de mindfulnesstraining. ‘In theorie zijn er drie factoren die een rol kunnen spelen: emotie, cognitie en kwaliteit van aandacht’, vertelt eerste auteur Veringa. ‘Bij emotie gaat het om afname van de angst voor de bevalling, bij cognitie om afname van catastrofale overtuigingen over baringspijn, en bij kwaliteit van aandacht om toename in het open bewustzijn. We ontdekten dat een toename in het open bewustzijn – het mindful bewustzijn – het sterkst causaal verband houdt met het zich beter kunnen aanpassen aan de uitdagingen van de bevalling.’ Bovendien zagen de onderzoekers een positieve correlatie tussen een natuurlijke bevalling en het aantal minuten mediatiebeoefening. ‘Hoe meer de zwangere mediteerde hoe meer kans zij had op een natuurlijke bevalling zonder medische ingrepen en met minder of geen pijnstilling.’

Ervaren zonder afkeer

Mindfulness-meditatie werkt onder andere op de verandering van de kwaliteit van de aandacht – van een gefixeerde naar open aandacht. ‘Bij angst is aandacht gefixeerd op dreiging en het bijbehorende gedrag is vermijding van deze dreiging’, licht Veringa toe. ‘Dat gebeurt ook bij angst voor de bevalling: de aandacht is uitsluitend gericht op de dreigingen die met de bevalling te maken hebben. In zo’n situatie kan er niet gerelativeerd worden. Er is geen open bewustzijn, mindfulness. Daarbij wil de zwangere zo’n dreigende bevalling vermijden en kiest zij voor een medische interventie om de denkbeeldige dreigende uitdagingen van de bevalling zoals baringspijn uit de weg te gaan. Mindfulness-meditatie helpt om alle ervaringen, dus ook dreigingen, op te merken zonder reactiviteit. Dat wil zeggen dat de deelnemers tijdens de meditatie in MBCP hun lichamelijke sensaties, gedachten en emoties observeren met een open houding, dus zonder voorkeur of afkeer. Hierdoor kunnen allerlei ervaringen in het bewustzijn bestaan zonder de reactie op te roepen om eraan te willen ontsnappen.’

Vrouwen in hun kracht

Tot aan de publicatie van de eerste studie van de UvA-onderzoekers in Birth had wetenschappelijk onderzoek alleen aangetoond dat cognitieve gedragstherapie (CGT) kan leiden tot een afname in medisch niet-noodzakelijke keizersneden. Net als MBCP werkt CGT ook via het beïnvloeden van de kwaliteit van aandacht en het bevorderen van een adaptief gedrag. Het is echter een klinische en daardoor relatief dure interventie in vergelijking met MBCP.

Veringa: ‘Ongeveer een derde van de zwangere vrouwen ervaart sterke bevallingsangst en de medicalisering van bevallingen neemt steeds verder toe. Gezien het gezondheidsrisico bij zwangere vrouwen en hun kinderen en de hoge medische kosten in de geboortezorg is het cruciaal om tot een effectieve aanpak te komen van dit wereldwijde probleem. MBCP is veelbelovend als toegankelijke en betaalbare behandeling van angst voor de bevalling. Het zet vrouwen in hun kracht, wat van groot belang is voor het geestelijk welzijn van zowel moeder als kind.’

Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt met financiering door zorgverzekeraar Zilveren Kruis/Achmea.

Publicatiegegevens

Irena Veringa, Kelly Ziemer, Esther de Bruin, Ed de Bruin & Susan Bögels: ‘Mindful awareness as a mechanism of change for natural childbirth in pregnant women with high fear of childbirth: A randomised controlled trial’, in: BMC Pregnancy and Childbirth (19 januari 2022). https://doi.org/10.1186/s12884-022-04380-0

Irena Veringa, Esther de Bruin, Bonny van Steensel & Susan Bögels: ‘Fear of childbirth, nonurgent obstetric interventions, and newborn outcomes: A randomized controlled trial comparing mindfulness-based childbirth and parenting with enhanced care as usual’, in: Birth (11 juli 2021). https://doi.org/10.1111/birt.12571