Telkens als zich grote economische of maatschappelijke veranderingen voordoen, moeten belastingstelsels volgen. Ervan uitgaande dat de samenleving zich in een overgangsproces bevindt naar een nieuw economisch model, versneld door de coronacrisis, wordt in het CPT-project onderzocht hoe belastingstelsels ontworpen en gestructureerd kunnen worden voor een samenleving die primair is gebaseerd op cashless betaalmethoden, online platforms en digitale technologieën, zoals Artificial Intelligence (AI) en blockchain. Het uiteindelijke doel is te komen tot concrete aanbevelingen die niet alleen verschillende stakeholders – overheden en commerciële organisaties – helpen bij het aanpakken van problemen onder de huidige belastingstelsels en/of de introductie van structurele belastinghervormingen, maar ook bouwstenen bieden voor het herontwerp van belastingstelsels. 

Naar een hoger niveau

‘Onze samenleving wordt steeds digitaler. Het is daarom de hoogste tijd om datawetenschappers en fiscaal juristen samen te brengen om uit te zoeken hoe we met behulp van technologie betere belastingstelsels kunnen ontwerpen’, vertelt Dennis Weber, hoogleraar Europese ondernemingsbelastingen en leider van het CPT-project. ‘De komende jaren zullen we een toename zien in het gebruik van algoritmen om te bepalen of iemand voldoende belasting betaalt over zijn inkomen. Dat kan heel doeltreffend zijn, maar we mogen daarbij niet de fundamentele rechten van burgers uit het oog verliezen. Daarom onderzoeken we in ons project onder meer hoe we ervoor kunnen zorgen dat het gebruik van AI in het fiscale veld betrouwbaar is en gunstig is voor iedereen in de samenleving. Zogenoemde distributed ledger technologie zoals blockchain biedt overheden unieke mogelijkheden om belastingstelsels te ontwerpen die minder fraudegevoelig zijn. Het onderzoek op dit gebied staat echter nog in de kinderschoenen en onze inzet is om dit naar een hoger niveau te tillen.’

‘Dit is een zeer noodzakelijk initiatief’, vult Raffaele Russo, voorzitter van de Raad van Advies van het CPT-project en voormalig hoofd van het BEPS-project van de OESO, aan. ‘De wereld verandert en de coronapandemie versnelt dat proces. Het is daarom een goede zaak dat de academische wereld, in samenwerking met publieke en particuliere stakeholders, tijd en middelen besteedt aan de aanpak van vraagstukken die – sneller dan de meeste mensen verwachten – urgent en belangwekkend gaan worden. Naar mijn mening moeten belastingstelsels gemakkelijk na te leven én moeilijk te omzeilen zijn, en de technologie moet dit basisprincipe mogelijk maken.’

Weber heeft zijn team onlangs weten te versterken door een aantal gerenommeerde onderzoekers aan het project te verbinden. Zo is per 1 september Daniel Smit, hoofd van het bureau vaktechniek bij EY, begonnen als bijzonder hoogleraar Belastingheffing digitale economie aan de UvA. Ook zijn recent drie internationale onderzoekers overgestapt naar de UvA om onderzoek te doen onder de paraplu van het CPT-project.

Groeiend aantal partnerships

Als onafhankelijk en inclusief initiatief staat het CPT-project open voor alle overheden, NGO's en bedrijven die eraan willen bijdragen. Naast de steun van de nieuw verworven partners EY, Microsoft en Netflix en intentieverklaring van de belastingdienst van Buenos Aires (AGIP), zullen naar verwachting de komende maanden nog meer belastingautoriteiten en commerciële organisaties zich bij het CPT-project aansluiten.

Het initiatief wordt ook gesteund door de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB), de Nederlandse tak van de International Fiscal Association (IFA) en twee Italiaanse advocatenkantoren: Maisto e Associati en Gatti Pavesi Bianchi Ludovici. Een deel van het project wordt gefinancierd vanuit het nationale Sectorplan Rechtsgeleerdheid 2019-2025, binnen Digital Legal Studies. Ook maakt het project deel uit het Digital Transformation of Decision-Making-initiatief van de Amsterdam Law School.