We leven in een tijdperk van narcistisch leiderschap. Arbeids- en organisatiepsycholoog Nevicka: ‘Over de hele wereld zien we de opkomst en afgang van narcistische leiders—leiders die een opgeblazen beeld hebben van zichzelf, die zichzelf boven de wet plaatsen en die hunkeren naar respect en erkenning van hun volgelingen.’ Brummelman, pedagoog en ontwikkelingspsycholoog, vult aan: ‘Omdat we weten welke schadelijke gevolgen narcistische leiders kunnen hebben, waren we benieuwd of deze leiderschapsprocessen al bij kinderen te zien zijn. Narcisme ontstaat immers in de kindertijd'.

De leider van de groep

Omdat er nog bijzonder weinig bekend is over leiderschap bij kinderen, onderzochten de onderzoekers dit, in samenwerking met ontwikkelingspsycholoog Joseph O’Brien van de University of Texas in Austin, bij 332 kinderen in de leeftijd van 7 en 14 jaar. Om te beginnen werd de persoonlijkheidstrek narcisme bij de kinderen aan de hand van de Childhood Narcissism Scale gemeten. Vervolgens werd hen gevraagd welke klasgenoten zij zien als “echte leiders”. Daaruit bleek dat kinderen met meer narcistische trekken vaker door hun klasgenoten worden gezien als echte leiders.

Maar presteren kinderen met meer narcistische trekken ook daadwerkelijk beter als leider? Daarvoor moesten de kinderen in groepjes van drie een samenwerkingsopdracht uitvoeren. Een kind werd willekeurig aangewezen als leider van de groep, verantwoordelijk voor de groepsdiscussie. Via objectieve beoordelingen en observaties maten de onderzoekers hoe goed deze leider presteerde. Brummelman: ‘Kinderen met meer narcistische trekken dachten dat ze geweldig presteerden als leider, maar in de werkelijkheid verschilde hun prestatie niet van die van andere leiders’.

Uitstraling belangrijker dan competentie

Het onderzoek laat zien dat kinderen met narcistische trekken al vanaf zevenjarige leeftijd eerder worden gezien als leider, ondanks het feit dat ze niet uitblinken in leiderschap. Hoe kan dat? ‘Mensen met narcistische trekken hebben bepaalde kenmerken - zoals bravoure, charisma en zelfvertrouwen - die anderen zoeken in leiders. Dit zegt iets over de menselijke psychologie, namelijk dat we onze leiders uitkiezen op basis van hun uitstraling en niet op basis van hun daadwerkelijke competentie’, licht Brummelman toe.

Deze bevindingen betekenen overigens niet dat we narcistische leiders met kinderen moeten vergelijken, zegt Brummelman afsluitend. ‘Zo is Donald Trump in de media vaak vergeleken met een “brutale kleuter”, een “onzekere, opscheppende kleine jongen” en een “verwende vijfjarige met een woedeaanval”. Deze vergelijkingen zijn niet alleen oneerlijk tegenover kleuters, maar ze vergoelijken het gedrag van Trump. Een kleuter kan niet verantwoordelijk zijn voor politiek wanbeleid; een volwassen man wel’.

Publicatiegegevens

Eddie Brummelman, Barbara Nevicka, Joseph M. O’Brien: Narcissism and Leadership in Children, in: Psychological Science (3 februari 2021).