‘Mensen worden heel verschillend oud’, vertelt Richard Ridderinkhof. Ridderinkhof is hoogleraar Neurocognitieve ontwikkeling en veroudering aan de UvA en een van de twee coördinatoren van het project 'Senioren doen mee'. ‘De een is erg gelukkig en zit lekker in zijn vel, terwijl de ander kampt met dingen als lichamelijk ongemak, depressieve gevoelens, verslaving of stress. Een samenspel van factoren bepaalt hoe iemand zich voelt. Er is uit eerder onderzoek al veel bekend over die factoren, maar het is juist dat samenspel ertussen wat tot nieuwe inzichten kan leiden.’ 

De onderzoekers gaan in het project in kaart brengen hoe senioren hun leven inrichten en wat de effecten daarvan zijn. ‘Als we daar vervolgens patronen in ontdekken, kunnen we interventies ontwikkelen die kunnen helpen bij het gezond ouder worden. Op die manier dragen we vanuit het Centre for Urban Mental Health bij aan een gezonde en veerkrachtige samenleving’, vult mede-coördinator en brein- en gedragswetenschapper Jaap Murre aan. ‘Dit is vooral hard nodig in de grote steden, waar het leven vaak als eenzamer en stressvoller wordt ervaren.’

Geluk meten

Maar hoe meet je een subjectieve ervaring als geluk? ‘We gaan kijken hoe senioren zich voelen en hoe zij dingen ervaren’, licht promovendus Lotte Brinkhof toe. ‘Hoe voelen ze zich geestelijk, sociaal en lichamelijk? Hoe beoordelen ze hun kwaliteit van leven? Hoe kwetsbaar zijn ze?’

Om deze en andere vragen te kunnen beantwoorden richten de onderzoekers op verschillende factoren: sociaal-demografisch (o.a. gender, opleidingsniveau, relationele status, religie), psychosociaal (o.a. karaktereigenschappen, eenzaamheid, eigenwaarde), lichamelijk (o.a. beweging, roken, alcohol, eetgedrag, slaap), en cognitief (o.a. probleemoplossend vermogen, geheugen, remmingen). Factoren uit de stad en de buurt – zoals woonwijk, burenoverlast, luchtvervuiling, hoeveelheid groen in de omgeving en afstand tot de supermarkt – nemen een centrale rol in, om het leven in de stad te kunnen vergelijken met dat daarbuiten. Daarnaast kijkt het team naar het gewone, dagelijks leven van senioren en naar de impact van ingrijpende gebeurtenissen in het leven van senioren. Ook worden zaken zoals het wel of niet hebben van een huisdier en het gebruik van internet meegenomen in het project.

Bijzondere doelgroep

Het onderzoek wordt geheel online gedaan, met vragenlijsten en testjes, die in verschillende delen gemaakt kunnen worden. Brinkhof: ‘We hebben dit expres zo opgezet, zodat de deelnemers hun tijd kunnen nemen voor het onderzoek en steeds een deel – van maximaal 30 minuten – per keer kunnen doen. We hebben voor de opzet van ons onderzoek verschillende experts op het terrein van ouderencommunicatie geraadpleegd om de projectwebsite en de testjes en vragenlijsten zo toegankelijk mogelijk te maken voor alle senioren, ongeacht hun achtergrond, ervaring met internet en eventuele beperkingen. Zo hebben we direct bovenaan de site een knop zitten waarmee de deelnemers de weergave groter kunnen maken en hebben we alle teksten zo kort en helder mogelijk gemaakt. Vervolgens hebben we alles getest bij een aantal senioren, onder wie mijn eigen oma.’

Voorproefje? Doe een kort, cognitief testje.

Alle deelnemers ontvangen als dank een brochure met tips ter bevordering van gezond ouder worden, op basis van de wetenschappelijke inzichten die tot dusver beschikbaar zijn.

Geestelijke gezondheid in de stad

Het project ‘Senioren doen mee’ is ingebed in het Centre for Urban Mental Health van de UvA, dat eind vorig jaar van start ging. Doel van het centrum is om met een radicaal nieuwe aanpak bij te dragen aan een betere geestelijke gezondheid in de stad, uitgaande van de complexiteit en dynamiek van geestelijke gezondheidsproblemen en psychische stoornissen in een stedelijke omgeving.